مودو چانیو
مودو چانیو یا مودون (به چینی: 冒頓單于)(۲۳۴ پیش از میلاد - ۱۷۴ پیش از میلاد) بنیادگذار امپراتوری شیونگنو در سال ۲۰۹ پیش از میلاد بود. مودو واژه ای با آوانمایی چینی است که گویش اصلی آن گویا بغتور است و بخش نخست آن همان واژه کهن ایرانی شرقی بَغ به معنای خداست که در برخی زبانهای دیگر مانند روسی نیز به سیمای وامواژه بوگ هنوز به کار میرود. این واژه همچنان در فارسی به سیمای بهادر (پهلوان/قهرمان)، به ترکی بهادیر و در مغولی در نام پایتخت مغولستان (اولان باتار: پهلوان سرخ) کاربرد دارد.
وی پس از اینکه پدرش را در سال ۲۰۹ پیش از میلاد به قتل رساند، امپراتوری شیونگ نو را در مغولستان امروزی بنیان نهاد. وی از سال ۲۰۹ تا ۱۷۴ پیش از میلاد بر قلمرو خودش فرمانروایی کرد.. یانوش هارماتا در گزارشی چاپ شده توسط یونسکو، شیونگ نو ها را از ایرانیان کوچرو میداند چراکه همه واژگان شیونگنویی آوردهشده در منابع چینی از جمله نام شاهان آنان از یک زبان ایرانی شرقی (سکا) بوده و بنابر این واضح است که اکثریت قبایل اتحادیه شیونگ نو به زبان ایرانی شرقی سخن می گفتند. کنفدراسیون شیونگ نو متشکل از ۲۴ قبیله بود که توسط یک قبیله سلطنتی با یک سازمان نظامی نیرومند اداره می شد. آنها دامداران خوبی بودند ولی بخوبی با کشاورزی نیز آشنا بودند. اقتصاد آنها از جنگل ها برای تهیه علوفه مورد نیاز دام ها و مواد خام صنعتی استفاده می کرد. بر پایه بررسیهای زبانشناختی دربارهٔ وجه تسمیه مکانهای جغرافیایی، تنها زبانی از شاخه ایران شرقی با نام سکایی خاستگاه نامهای جغرافیایی سرزمینی است که از آسیای مرکزی تا خمیدگی اوردوس در رود زرد گسترده شدهاست. تبارشناسی نامهایی که به گویش چینی دربارهٔ دودمان شیونگ نو نیز در تاریخ چین ثبت شدهاند با گویش شرقی زبان ایرانی سکایی همخوانی دارد.
کشتن پدر و پادشاهی
بر پایه کتاب سیما چیان، مودو یک کودک با استعداد بود ولی پدرش تومان میخواست یکی از فرزندان یکی دیگر از همسرانش را به موفقیت برساند. برای نابودی مودو، پدر وی را به عنوان گروگان به یوئهجی فرستاد و سپس به یوئه جی حمله کرد به امید آنکه آنان مودو را به عنوان مجازات بکشند. مودو توانست از این سرنوشت بگریزد و با دزدیدن یک اسب سریع به شیونگ نو(هسیونگ نو) بازگردد. جایی که وی به عنوان یک قهرمان به آن بازگشت. به پاداش این عمل بی باکانه، پدرش وی را به فرماندهی ده هزار سوار گمارد.
به دلیل نامداریاش که از بیباکی بدست آمده بود، وی اقدام به جمعآوری یکسری از سپاهیان بسیار وفادار به خود کرد. برای اطمینان از وفاداری آنان، وی دستور داد که آنان به سوی اسب مورد علاقه مودو تیراندازی کنند و کسانی که سرباز زدند اعدام شدند. سپس دستور داد به سوی یکی از همسران مورد علاقهاش تیر بیندازند و دوباره کسانی که تردید از خود نشان دادند اعدام شدند. در پایان زمانی که وی از وفاداری باقیمانده نیروهای خود مطمئن شد دستور داد پدرش را تیرباران کنند، اینبار هیچیک از سربازان تردیدی از خود نشان ندادند و به این ترتیب وی پدر خود را به قتل رساند و خود را شانیوی شیونگ نو نامید.
پانویس
- ↑ Di Cosmo, Nicola (2002). Ancient China and its Enemies: The Rise of Nomadic Power in East Asian History. Cambridge University Press. ISBN 0-521-77064-5.
- ↑ Beckwith, Christopher I. (16 March 2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press. ISBN 0-691-13589-4. p.387.
- ↑ «БОГ – Академічний тлумачний словник української мови». sum.in.ua. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.
- ↑ «Bambooweb Dictionary: Huns». بایگانیشده از اصلی در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافتشده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۳.
- ↑ Harmatta، János. History of civilizations of central asia. Volume II: The development of sedantary and nomadic civilizations from 700 B.C. to A.D. 250 (PDF). UNESCO Publications. ص. ۴۸۰-۴۸۱-۴۷۹. دریافتشده در ۲۸ اوت ۲۰۱۷.
- ↑ Harmatta, János .History of civilizations of Central Asia, v. 2: The Development of sedentary and nomadic. civilizations, 700 B.C. to A.D. 250 ISBN 978-92-3-102846-5, 92-3-102846-4 UNESCO Publications. 1994. p.488.
- ↑ Xiongnu بر پایه سامانه آوانگاری پین یین که امروزه پرکاربردتر است
- ↑ Hsiongnu بر پایه سامانه قدیمی و کم کاربردتر وید جایلز ساخته هربرت وید
- ↑ Barfield, Thomas (1989). The Perilous Frontier. Cambridge, MA: Basil Blackwell. ISBN 1-55786-043-2.
Wikipedia contributors, "Modu Chanyu," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Modu_Chanyu&oldid=293660425 (accessed June 1, 2009).