میمون انسان‌نما
میمون انسان‌نما (یا کَپی) (به انگلیسی: Ape) به هر یک از اعضای بالاخانوادهٔ انسان‌واران (نام علمی: Hominoidea) گفته می‌شود. نمونه‌های آشنای آن گیبون، اورانگوتان، گوریل، شامپانزه و انسان است. به دلیل ابهام در واژۀ کپی، بیشتر ترجیح داده می‌شود از نام علمی هومینوئید Hominoidea (انسان‌واران) که روابط آرایه‌شناختی را می‌رساند، استفاده شود.
| میمون‌های انسان‌نما محدودهٔ زمانی: اواخر الیگوسن - اخیر
| |
|---|---|
| گیبون لار (هایلوبیت لار) | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| راسته: | نخستی‌سانان |
| زیرراسته: | ساده‌بینیان |
| Parvorder: | راست‌بینیان |
| بالاخانواده: | انسان‌واران گری، ۱۸۲۵ |
| خانواده | |
|
گیبونها | |
نام
در حقیقت اصطلاح «کَپی» دارای تاریخچه‌ای از ابهامَست. واژهٔ «کَپی» /kapi/، یک واژهٔ پارسی میانه است که به‌طور کلی به خانوادهٔ انسان‌واران گفته می‌شود. معادل انگلیسی آن "Ape" است. نام علمی «کَپی»، «هومونوئید» است. در بیشتر کتاب‌ها و مقالات فارسی، واژهٔ «میمون» در برگردان "ape" استفاده شده‌است. در زمانی برای اشاره به هر نخستین‌سان بی‌دُم که شامل ماکاک (که به انسان‌واران تعلق ندارند) می‌شد. میمون‌های انسان‌نما با دو زیرطبقه شناخته می‌شوند. انسان‌نماهای بزرگ (به انگلیسی: Great Apes) شامل: شامپانزه، گوریل و اورانگوتان و انسان نماهای (به انگلیسی: lesser apes) که شامل گیبونها می‌شود.
| راست‌بینیان (۳۱ میلیون سال پیش) |
| |||||||||||||||||||||||||||||||
توانایی
بیشتر انسان‌واران به‌جز گونه‌های انسان و گوریلها به خوبی می‌توانند از درخت بالا روند و گیبون ماهرترین بالارونده درخت در میان انسان‌واران است. انسان‌واران بسیار باهوش و توانایی حل مسئله را دارند. شامپانزهها و اورانگوتانها ابزارهای ساده‌ای می‌سازند و استفاده می‌کنند. دانشمندان اورانگوتانها را در اسارت مطالعه کرده‌اند و نشان داده‌اند که اورانگوتانها توانایی استفاده از زبان اشاره، حل پازل‌ها و تشخیص نمادها را دارند.
ویژگی‌ها
در مقایسه با دیگر نخستی‌سانان، انسان‌واران دارای مرکز ثقل پایین‌تر، ستون فقرات کوتاه (با توجه به طول بدنشان)، لگن خاصره پهن و سینه‌ای پهن هستند.
فرم کلی بدن میمون‌های انسان‌نما به آن‌ها حالت سرپا ایستادن بیشتری نسبت به نخستی‌سانان دیگر می‌دهد. همانند بیشتر نخستی‌سانان، میمون‌های انسان‌نما گروه‌های اجتماعی تشکیل می‌دهند که هر گونه ساختار اجتماعی خاص خود را دارد. گیبونها ساختار اجتماعی تک همسری تشکیل می‌دهند در حالیکه گوریلها در تعدادی بین ۵ تا ۱۰ یا بیشتر (بیشتر اوقات ۱ نر با ۱۰ ماده) زندگی می‌کنند. همچنین شامپانزهها گروه‌هایی ۴۰ تا ۱۰۰ نفر را تشکیل می‌دهند. در این میان اورانگوتانها استثنائی در بین نورم‌های اجتماعی نخستی‌سانان هستند چرا که تنها زندگی می‌کنند.
شباهت با انسان
انسان‌واران جانورانی هستند که به انسان بیشترین شباهت را دارند. گروه‌های خونی و بیشتر بیماری‌های آن‌ها شبیه انسان است. این جانوران مغزهای بزرگی دارند اما حتی مغز گوریل نیز تنها حدود نصف مغز انسان است. بوزینه‌ها بر خلاف دیگر میمون‌ها دارای دم نیستند.
بر طبق سیستم رده‌بندی کنونی دو خانوادهٔ انسان‌واران وجود دارند.
- خانوادهٔ هیلوباتید (Hylobatidae) (گیبون) از چهار سرده و ۱۴ گونه گیبون، شامل گیبون لار و سیامانگ، تشکیل شده که به میمون‌های انسان‌نمای کوچک مشهورند.
- خانواده هومینید (Hominidae) (انسانیان) از شامپانزهها، گوریلها، انسانها و اورانگوتانها تشکیل شده که به میمون‌های انسان‌نمای بزرگ مشهورند.
تفاوت میمون‌های انسان‌نما با میمون
- میمون‌های انسان‌نما دم ندارند.
- میمون‌های انسان‌نما به‌طور کلی بزرگ‌تر از اکثر نخستی‌سانان هستند (همانند بیشتر قانون‌ها این قانون دارای استثناءهایی می‌باشد، برخی میمون‌ها بی‌دم هستند و بعضی بزرگ).
- گیبونها که میمون‌های انسان‌نمای کوچک هستند از بعضی از میمون‌ها کوچک‌تر هستند.
- میمون‌های انسان‌نما بیشتر بر بینایی تکیه دارند تا حس بویایی و دماغهایشان پهن و کوتاه است.
- میمون‌های انسان‌نما توانایی ساخت ابزار و استفاده از زبان را دارند. همچنین آنان زندگی اجتماعی پیچیده و توانایی فکر کردن و مسئله حل کردن را دارند.
تنوع گونه‌ای
در میان تمام انسان‌واران گیبونها پرتنوع‌ترین انسان‌وار با ۴ سرده و ۲۰ گونه گیبون، شامپانزهها با دو گونه، گوریلها با دو گونه، اورانگوتانها با سه گونه، و انسانها با ۱ گونه (در زمان کنونی).
زیستگاه
زیستگاه میمون‌های انسان‌نما در جنگل‌های بارانی گرمسیری در بخش‌های از غرب و مرکز قاره آفریقا و همچنین جنوب شرقی آسیا می‌باشد. اورانگوتانها فقط در آسیا، شامپانزهها، در غرب و مرکز قاره آفریقا، گوریلها در مرکز قاره آفریقا و گیبونها در جنوب شرقی آسیا زندگی می‌کنند.
خوراک
خوراک انسان‌واران شامل برگ‌ها، دانه‌ها، میوه و تعداد کمی از جانوران دیگر به عنوان طعمه است.
خطر انقراض
بیشتر گونه‌های انسان‌واران در خطر تخریب زیستگاه هستند. خطراتی همچون شکار غیرقانونی، شکار برای گوشت بیشه (گوشت جانوران وحشی آفریقایی) و شکار برای پوست. هر دو گونه شامپانزهها در معرض خطر انقراض هستند. گوریل شرقی در خطر انقراض و گوریل غربی هم به شدت در خطر انقراض است.
منابع
- ↑ Groves, C. (2005). Wilson, D. E. , & Reeder, D. M, eds. ed. Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 178–184. ISBN 0-8018-8221-4. http://www.bucknell.edu/msw3
- ↑ «Apes». وب سایت About. ۹ آبان ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۵.
- ↑ جلد اول دائرةالمعارف کودکان و نوجوانان انتشارات پیام آزادی چاپ پنجم سال ۱۳۸۱
- ↑ M. Goodman, D. A. Tagle, D. H. Fitch, W. Bailey, J. Czelusniak, B. F. Koop, P. Benson, J. L. Slightom (1990). "Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids". Journal of Molecular Evolution. 30 (3): 260–266. doi:10.1007/BF02099995. PMID 2109087.
- ↑ «About Primates». ۹ آبان ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۵.
پیوندهای وابسته
- نخستی‌های عالی در نوشته‌های پیشینیان
پیوند به بیرون
- بیانیه کپی‌های بزرگ پروژه بزرگ کپی
- سیستماتیک هومینید کلادوگرام بر اساس داده‌های ملکولی و آناتومی.