فرهنگ انجمن‌آرای ناصری
فرهنگ انجمن‌آرای ناصری کتابی تألیف امیرالشعرا رضاقلیخان هدایت است. تألیف این کتاب در سال ۱۲۸۸ ه.ق پایان یافته‌است. این کتاب شامل بیست و چهار «انجمن» است که واژه‌ها توضیح داده شده‌اند. بخش پایانی کتاب «در آشکار کردن برخی کنایات و استعارات فارسی و عربی با شواهد آنها از اشعار فصحا و بلغا» است.
لیست انجمنها
- انجمن اول: الف
- انجمن دوم: ب تازی
- انجمن سیم: ب پارسی (پ)
- انجمن چهارم: ت
- انجمن پنجم: ج ابجد (ج)
- انجمن ششم: ج پارسی (چ)
- انجمن هفتم: خ
- انجمن هشتم: د
- انجمن نهم: ر
- انجمن دهم: ز
- انجمن یازدهم: ز پارسی (ژ)
- انجمن دوازدهم: س
- انجمن سیزدهم: ش
- انجمن چهاردهم: غ
- انجمن پانزدهم: ف
- انجمن شانزدهم: ق
- انجمن هفدهم: ک تازی
- انجمن هیجدهم: ک فارسی (گ)
- انجمن نوزدهم: ل
- انجمن بیستم: م
- انجمن بیست و یکم: ن
- انجمن بیست و دوم: و
- انجمن بیست و سیم: ه
- انجمن بیست و چهارم: ی
ابتدای مقدمه
انجمن آرای هر انجمن و چمن پیرای هر چمن بزرگ نام یزدان یکتاست که انجمنها به پرتو آن روشن و چمن‌ها به گونه آن گلشن است.
یک باد چمنده در هزاران چمن است یک ماه دمنده در هزار انجمن است این انجمن آن انجمن آرا آراست کش انجمن آرای هزاران چو من است هر نیستی بدو هست و هر بلندی از او پست. هستی سزای همه هستی پذیرفتگان و بخشایش افزای همه بیداران و خفتگان است. هیچ چیز بدو نماند و او به هیچ نیز یک است نه بک شماری پنهان است با فر و زه آشکاری هرگز نبمیرد و نیستی نپذیرد. هر که را خواست زد و هر که را خواهد زند. هر چه خواست کرد و هر چه خواهد کند. به هیچ درنماند و جز در آفریدن چون خودی زیرا که ایزد را نه سزاست انبازی ایزدی. یکتای بی همتاست بی‌آلایش جان و تن زنده‌است نه به روان و تن که به خویشتن داناست بی اندیشه و نکاشته و هرگز نادانی به دانش او ره نداشته نزدیکان از دانش بی چونی او دورند و بینایان از بینش چگونگی او کور.
اگر او هست پس جز او هیچ نیست و اگر او نیست پس این همه هستی چیست. نیکو سخنی است بی خم و پیچ که با او همه هیچند و بی او هم هیچ. اوست آورنده دشمن و دوست و پرورنده مغز و پوست و اگر نغزتر سخن نپوشی اینها سخن است و همه اوست. دانشمندان مر او را پروردگار همگان دانند و خرد پیوندان وی را مایه پدید آمدگان خوانند. ویژه درونان یگانه همه او را انگارند و یکی شدگان او را همه شمارند. چه از بسیاری آشکاری از دیده پنهان است در دیده مپنندگان پیداست…
منابع
- فرهنگ انجمن آرای ناصری تألیف امیرالشعرا رضاقلیخان متخلص هدایت، از انتشارات کتابفروشی اسلامیه، با اهتمام و سرمایه آقای حاج سید اسماعیل کتابچی و اخوان فرزندان مرحوم حاج سید احمد کتابچی مؤسس (بدون ذکر تاریخ از سوی ناشر)
- فرهنگ معین