امکان منطقی

در امکان منطقی، اگر حکم قضیه، ایجابی باشد، امکان آن، عبارت است از سلب ضرورت سلب، و اگر قضیه سالبه باشد، امکان آن، سلب ضرورت ایجاب است، زیرا ایجاب جانب مخالف سلب است.

پس اگر بگوییم: هر آتشی ممکن است گرم باشد به امکان عام، معنی آن این است که سلب گرما از آتش ضروری نیست.

و اگر بگوییم: هیچ گرمی ممکن نیست سرد باشد به امکان عام، معنی آن این است که ایجاب سرما برای شیء گرم، ضروری نیست.

امکان عام، آن است که سلب ضرورت از احد طرفین مقابلین بکند؛ مثلاً گفته شود: زید موجود است بالامکان و وجودش ضروری نیست. یا اینکه بگوید: عدمش ضروری نیست. سلب ضرورت از احدالمقابلین است.

امکان خاص، آن است که سلب ضرورت از طرفین مقابلین بکند. مقابلین امکان وجوب و امتناع و موادّ ثلاث است. گفته شود: «زید ممکن بالامکان الخاص و لا یکون وجوده ضروریا و لا عدمه ضروریا». طبیعتاً ضرورت از دو طرف که بشود خاص می‌شود نسبت به آن که ضرورت از یک طرف شد.