امپراتوری ترابوزان
امپراتوری ترابوزان یا امپراطوری طرابوزان کشوری سلطنتی بود که در درازای سده‌های ۱۳ تا ۱۵ میلادی شامل مناطقی در شمال شرقی گوشه‌ای از آناتولی و مناطق جنوبی شبه‌جزیرهٔ کریمه می‌شد. در اصل این امپراتوری زمانی تشکیل شد که طی یک شورش در برابر تاج و تخت امپراتوری، نوهٔ آندرونیکوس یکم بپاخاست. این سرزمین پس از سقوط امپراتوری روم شرقی (بیزانس) در نواحی یونانی‌نشین بیزانس به قدرت رسید و در چهارمین جنگ صلیبی به همراه امپراتوری نیقیه و فرمانداری اپیروس شرکت جُست.
امپراتوری ترابوزان | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۲۰۴–۱۴۶۱ | |||||||||||||
Empire of Trebizond (violet) and surrounding states in 1300 | |||||||||||||
| وضعیت | فروپاشی بیزانس | ||||||||||||
| پایتخت | ترابوزان | ||||||||||||
| زبان(های) رایج | Greek (Pontic), Laz | ||||||||||||
| دین(ها) | ارتدکس شرقی | ||||||||||||
| حکومت | Absolute monarchy | ||||||||||||
| امپراتور | |||||||||||||
• ۱۲۰۴–۱۲۲۲ | آلکسیوس یکم | ||||||||||||
• ۱۴۵۹–۱۴۶۱ | دیوید | ||||||||||||
| دوره تاریخی | Late Medieval | ||||||||||||
• بنیان‌گذاری | ۱۲۰۴ | ||||||||||||
• فروپاشی | آگوست ۱۵ ۱۴۶۱ | ||||||||||||
| |||||||||||||
the full title of the Trapezuntine emperors after 1261 was "the faithful Basileus and Autokrator of All the East, the Iberians and Perateia" | |||||||||||||
سلطنت ترابوزان نسبت به دیگر ممالک پیشین بیزانس عمر طولانی‌تری یافت. در حالی که فرمانداری اپیروس به تدریج در سده‌های ۱۳ و ۱۴ تحت کنترل دوبارهٔ روم شرقی درآمد و همچنین امپراتوری نیقیه نهایتاً در سال ۱۴۵۳ با سقوط قسطنطنیه توسط امپراتوری عثمانی به پایان کار خود رسیده بود. امپراتوری ترابوزان تا سال ۱۴۶۱، یعنی زمانی که سلطان عثمانی محمد دوم با محاصره‌ای یک‌ماهه آن را فتح نمود، وجود داشت و در زمان دیوید ترابوزان نواحی یادشده به عثمانی الحاق شد. ولی در ناحیهٔ کریمه تا سال ۱۴۷۵ میلادی شاهزاده تئودور مقاومت کرد و پس از چهارده سال این سرزمین نیز به قلمروی خلفای عثمانی پیوست.
بررسی اجمالی
از لحاظ جغرافیایی امپراتوری ترابوزان شامل نوار باریکی در امتداد سواحل جنوبی دریای سیاه و نیمهٔ غربی آلپ پونتیک همراه با برخی نقاط جدا از سرزمین اصلی مانند کریمه بود. این سرزمین مدت‌ها پس از فتح عثمانی در ۱۴۶۱ علیه مسلمانان مقاومت نمود و جمعیت قابل توجهی از ارتدکس‌های یونانی را تا سال ۱۹۲۳ در خود جای داده بود. این‌ها معمولاً با عنوان یونانیان پونتیک شناخته می‌شدند. همچنین برخی یونانی‌تباران در قارص و گرجستان هستند که اغلب به عنوان یونانیان قفقاز نامیده می‌شوند. در کریمه نیز توسط کاترین کبیر در شمال سواحل دریای آزوف یونانیان رومیکایی اسکان داده شدند.
این یونانیان پونتیک در امتداد شرقی ساحل دریای سیاه و حوزهٔ نفوذ آن در رشته‌کوه‌های آلپ و همچنین در شمال شرقی آناتولیتا سال‌های پس از جنگ جهانی اول حضور چشمگیری داشتند ولی در این هنگام کسانی که تا به حال ایمان مسیحی و ارتدوکس یونانی و هویت خود را حفظ کرده بودند، یا مجبور به فرار شدند یا در نسل‌کشی‌ها به قتل رسیدند (۱۹۱۷–۱۹۲۱). بسیاری از این پناهندگان در مقدونیهٔ یونان اسکان یافتند. هنوز در قارص، گرجستان و کریمه اندکی از یونانیان هستند که حتی زبان اصلی خود را حفظ کرده‌اند.
هستهٔ اصلی و خاک مرکزی این امپراتوری سواحل جنوبی دریای سیاه از دهانهٔ رود یشیلرماک در غرب تا شهر باتومی در شرق بوده‌است. در توصیف مرزهای جنوبی این کشور نیز آمده است: کوه‌های آلپ پونتیک به عنوان یک مانع برای مهاجمین جنوبی بود که نخستین‌بار به ترکان سلجوقی و پس از آن به ترکمن‌های غارتگر اجازهٔ ورود به این قلمرو را نداد. این قلمرو امروزه قسمت‌هایی از چندین استان ترکیه شامل سینوپ، سامسون، اردو، گره‌سون، ترابزون، بیبورت، گوموش‌خانه، ریزه و آرتوین را دربر می‌گرفت. برخی از کارشناسان بر این باورند که در سدهٔ ۱۳ام میلادی امپراتوری کنترل گازاریان پراتیا را به‌دست آورد که شامل شهرهای چرسون و کرچ در شبه‌جزیرهٔ کریمهاست.
حاکمان این سلطنت خود را به نام Megas Komnenos («کمنوس کبیر») و مانند همتایان خود، در دو جانشین دیگر بیزانس (نیقیه و اپیروس)، خود را امپراتور روم می‌دانستند. پس از سال ۱۲۶۱ استفاده از لقب «امپراتور» رایج شد. گرچه برخی از حاکمان این خاندان خود را امپراتور نمی‌دانستند.
ریشه
شهر ترابوزان پایتخت ناحیهٔ چالدیه در امپراتوری بیزانس بود. در سده‌های ۱۰ و ۱۱ نوعی تجزیه‌طلبی در این شهر به وجود آمده بود. آن گونه که آنا کومننه در کتابش شرح داده است، یک رهبر محلی به نام تئودور گابراس به عنوان یک شاهزادهٔ مستقل در این ناحیه فرمانروایی می‌کرد. امپراتور آلکسیوس یکم در عملی انجام شده قرار گرفته بود تا او را به عنوان فرماندار چالدیه تأیید کند؛ لیکن گابراس هم در برابر حملات گرجی‌ها شایسته نشان داده بود. یکی از جانشینان او به نام گرگوری، یک بار با اتحاد با حاکم کاپادوکیه دست به شورشی زد که سرکوب شده و چالدیه دوباره به یک فرمانداری تبدیل شد. یکی دیگر از جانشین تئودور به نام کنتاستین نیز رفتاری مستبدانه و اقداماتی ناشایست داشت که منجر به دخالت امپراتور ژران دوم در ۱۱۳۹ میلادی گشت. آخرین حاکم از این طیف در سال ۱۲۰۴ میلادی در تاریخ ثبت شده‌است.
آثار بنیاد امراتوری ترابوزان به آوریل ۱۲۰۴ بر می‌گردد؛ زمانی که آلکسیویس اول ترابوزان و برادرش دیوید، از دغدغهٔ حکومت مرکزی بیزانس سوءاستفاده کرده و با استفاده از سربازان جنگ صلیبی چهارم در خارج از دیوار شهر مستقر شدند (ژوئن ۱۲۰۳ – اواسط آوریل ۱۲۰۴) و به تصرف شهر ترابوزان و استان چالدیه پرداختند. نیروهای نظامی ارائه شده توسط تامار از گرجستان نیز در این نبرد آنان را یاری کرد. از این پس ارتباط حسنه‌ای میان ترابوزان و گرجستان وجود داشته که در میزان و کیفیتش اختلاف نظر وجود دارد.
آلکسیوس و دیوید از نوادگان آخرین امپراتور بیزانس از سلسلهٔ کمنن بودند. (نوهٔ آندرونیکوس اول هستند) همچنین آن‌ها فرزند مانوئل (شاهزادهٔ کمنن) و روسودان (دختر جرج سوم) بودند. این عقبه باعث شده بود که گرجی‌ها از شورش ترابوزان حمایت کنند. البته برخی از مورخان معتقد هستند ملکه تامار (حاکم گرجستان) هدف دیگری در سر می‌پرورانده و قصد داشته دولتی را میان سرزمین خود و بیزانس حائل کند.
رشد امپراتوری و جنگ‌های داخلی
پس از پشتیبانی گرجستان و ملکه تامار از آلکسیوس و دیوید در آوریل ۱۲۰۴ ترابوزان آزاد شد. در همان ماه آلکسیوس، در سن ۲۲ سالگی، به عنوان امپراتور اعلام شد و این لحظه را مورخین تأسیس امپراتوری ترابوزان می‌دانند.
واسیلیف اشاره می‌کند که برادران نه تنها با سرعت به اشغال شهر پرداختند و امپراتوری نوینی بنا کردند، به صلیبیونی که قصد تسخیر قسطنطنیه را داشتند و آن شهر را محاصره نمودند نیز سریعاً پاسخ دادند. به زودی قسطنطنیه فتح شد و برادران ترابوزانی وارد رقابت با امپراتوران رقیب (اپیروس و نیقیه) شدند.
در درازای سدهٔ ۱۳ میلادی کومننوس در درگیری مستمر با سلطان‌نشین سلجوقی در روم بودند و بعد با ترکان عثمانی و همچنین جمهوری ایتالیایی قسطنطنیه و به ویژه جمهوری جنوا وارد نبرد شدند. امپراتوری‌های کوچک آناتولی مجبور بودند برای رقابت با یکدیگر شاهزادگان یکدیگر را با جهیزیه‌های گرانبها به ازدواج هم درآورند تا از لحاظ سیاسی قدرت بیشتری کسب کنند و برای نگهداری از استقلال خود به ازدواج‌های سیاسی با تجار ونیز و جنوا سر دادند.
پسر دوم آلکسیوس، مانوئل اول، (۱۲۳۸–۱۲۶۳) بزرگ‌ترین حاکم در حفظ امنیت داخلی و جنگاوری است؛ او سینوپ را در ۱۲۵۴ میلادی به چنگ آورد و نخستین سکه‌های نقره‌ای آسپرون را ضرب کرد.
پس از سقوط بغداد توسط هولاکو خان در ۱۲۵۸، جادهابریشم و جادهٔ ابریشم و تبریز به معدن تجارت بدل گشت. مسافران اروپایی و غربی مسافرتشان به مشرق زمین را از ترابوزان آغاز می‌کردند و با کذشتن از تبریز به جادهٔ ابریشم می‌رفتند. این مسیر موجب رشد اقتصادی ترابوزان به ویژه در دوران آلکسیوس دوم شد.
از جنگ داخلی تا پایان سدهٔ ۱۴
ترابوزان در سدهٔ ۱۵
شاهان این سلسله
این شاهان ادعا داشتند که از دودمان کمننوس از هستند و میان سال‌های ۱۲۰۴ تا ۱۴۶۱ بر ترابوزان حکومت می‌کردند.
| نام | سکه | آغاز سلطنت | انجام سلطنت | توضیحات دیگر |
|---|---|---|---|---|
| آلکسیوس اول ترابوزان | - | ۱۲۰۴ | ۱ فوریه ۱۲۲۲ | - |
| آندرونیکوس اول ترابوزان | - | ۱ فوریه ۱۲۲۲ | ۱۲۳۵ | - |
| ژان اول ترابوزان | - | ۱۲۳۵ | ۱۲۳۸ | - |
| مانوئل اول ترابوزان | ۱۲۳۸ | مارس ۱۲۶۳ | - | |
| آندرونیکوس دوم ترابوزان | - | مارس ۱۲۶۳ | ۱۲۶۶ | - |
| جورج ترابوزان | - | ۱۲۶۶ | ۱۲۸۰ | Deposed |
| ژان دوم تراب | ۱۲۸۰ | ۱۲۸۴ | اولین دوره | |
| تئودور ترابوزان | - | ۱۲۸۴ | ۱۲۸۵ | - |
| ژان دوم | ۱۲۸۵ | ۱۶ اوت ۱۲۹۷ | دومین دوره | |
| آلکسیوس دوم ترابوزان | - | ۱۶ اوت ۱۲۹۷ | ۱۳۳۰ | - |
| آندرونیکوس سوم (ترابوزان) | - | ۱۳۳۰ | ۸ ژانویه ۱۳۳۲ | - |
| مانوئل دو ترابوزان | - | ۸ ژانویه ۱۳۳۲ | سپتامبر ۱۳۳۲ | Emperor for 8 months. |
| باسیل کمننوس | سپتامبر ۱۳۳۲ | ۶ آوریل ۱۳۴۰ | - | |
| Irene Palaiologina | - | ۶ آوریل ۱۳۴۰ | ۱۷ ژوئیه ۱۳۴۱ | Widow of Basileios. |
| آنا ترابوزان | - | ۱۷ ژوئیه ۱۳۴۱ | ۴ سپتامبر ۱۳۴۲ | Daughter of Alexios II. |
| ژان سوم ترابوزان | - | ۴ سپتامبر ۱۳۴۲ | ۳ مه ۱۳۴۴ | - |
| میخائیل ترابوزان | ۳ مه ۱۳۴۴ | ۱۳ دسامبر ۱۳۴۹ | Father of Ioannes III. | |
| آلکسیوس سوم ترابوزان | ۱۳ دسامبر ۱۳۴۹ | ۲۰ مارس ۱۳۹۰ | - | |
| مانوئل سوم ترابوزان | ۲۰ مارس ۱۳۹۰ | ۵ مارس ۱۴۱۷ | - | |
| آلکسیوس چهارم ترابوزان | - | ۵ مارس ۱۴۱۷ | ۱۴۲۹ | William Miller and V. Laurent have argued that Alexios was murdered in October of 1429. More recently, Anthony Bryer has argued on new evidence that Alexios was murdered 26 April of that year. |
| ژان چهارم ترابوزان | ۱۴۲۹ | ۱۴۶۰ | Authorities offer a date for John's death from 1458 to 1460. The date offered here is taken from the latest publication on this issue. | |
| دیوید ترابوزان | - | ۱۴۶۰ | ۱۴۶۱ | - |
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ Alexander A. Vasiliev, History of the Byzantine Empire, Vol 2. 324–1453, second edition (Madison: University of Wisconsin Press, 1958), p. 506: "... on the territory of the disintegrated eastern empire, three independent Greek centers were formed; The empire of Nicaea and the empire of Trebizond in Asia Minor and the Despotat of Epirus in Northern Greece."
- ↑ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 100-106
- ↑ "Greeks of the Steppe". The Washington Post. 10 November 2012. Retrieved 25 October 2014.
- ↑ S. P. Karpov, "New Documents on the Relations between the Latins and the Local Populations in the Black Sea Area (1392-1462)", Dumbarton Oaks Papers: Symposium on Byzantium and the Italians, 13th-15th centuries, 49 (1995), p. 39
- ↑ Bryer, "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, 29 (1975), pp. 117ff
- ↑ As documented by Michel Kurskanskis, "L'empire de Trébizonde et les Turcs au 13e siècle", Revue des études byzantines, 46 (1988). pp. 109-124.
- ↑ Nicol, Last Centuries, p. 74
- ↑ See the discussion in N. Oikonomides, "The Chancery of the Grand Komnenoi: Imperial Tradition and Political Reality", Archeion Pontou 35 (1979), pp. 299-332
- ↑ Miller, Trebizond, p. 12
- ↑ Some authorities identify Taronites with the known son of Theodore Gabras, Gregory Gabras.
- ↑ Miller, Trebizond, p. 13
- ↑ Hewsen, Robert H. (2009). "Armenians on the Black Sea: The Province of Trebizond". In Richard G. Hovannisian (ed.). Armenian Pontus: The Trebizond-Black Sea Communities. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, Inc. pp. 47, 37–66. ISBN 1-56859-155-1.
- ↑ Eastmond, Antony.
- ↑ A. A. Vasiliev, "The Foundation of the Empire of Trebizond (1204-1222)", Speculum, 11 (1936), pp. 18f
- ↑ Michel Kuršanskis, "L'Empire de Trébizonde et la Géorgie", Revue des études byzantines, 35 (1977). pp. 243-247
- ↑ Michael Panaretos, Chronicle, ch. 1.
- ↑ Vasiliev, "Foundation", p. 19
- ↑ Kuršanskis, "Trébizonde et la Géorgie", pp. 243-245
- ↑ Hewsen, "Armenians on the Black Sea", p. 48
- ↑ Maria Nystazooulou, "La dernière reconquête de Sinope par les Grecs de Trébizonde (1254-1265)", Revue des études byzantines, 22 (1964), pp. 241-9
- ↑ E.S. Georganteli, "Trapezuntine Money in the Balkans, Anatolia and the Black Sea, 13th-15th centuries", in T. Kyriakides (ed.
- ↑ Miller, "The Chronology of Trebizond", The English Historical Review, 38 (1923), pp. 408f; Laurent "L'Assassinat d'Alexis IV, empereur de Trebizonde", Archeion Pontou, 20 (1955), pp. 131-143.
- ↑ Bryer, "'The faithless Kabazitai and Scholarioi'", in Maistor: Classical, Byzantine and Renaissance Studies for Robert Browning, ed.
- ↑ Ganchou, Thierre (2000), "La Date de la Mort du Basileus Jean IV Komnenos de Trebizonde", Byzantische Zeitschrift, 93: 113–124 – via De Gruyter
پیوند به بیرون
پرونده‌های رسانه‌ای مربوط به Empire of Trebizond در ویکی‌انبار