الفبای قزاقی
برای نوشتن زبان قزاقی از سه الفبا استفاده شده‌است: متن سیرلیک، لاتین و عربی. از اسکریپت سیریلیک در قزاقستان و مغولستان استفاده می‌شود. یک فرمان ریاست جمهوری اکتبر سال ۲۰۱۷ در قزاقستان دستور داد که انتقال از سیریلیک به یک اسکریپت لاتین تا سال ۲۰۲۵ تکمیل شود. از متن عربی در بخش‌هایی از چین، ایران و افغانستان استفاده می‌شود.
خط سیریلیک
الفبای سیریلیک قزاقی هم‌اکنون در قزاقستان و استان بایان-اولگی مغولستان استفاده می‌شود. همچنین قزاقی‌های قرقیزستان، روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و همچنین ساسپورایی‌ها در کشورهای دیگر اتحاد جماهیر شوروی سابق از آن استفاده می‌کنند. این خط در دوره امپراتوری روسیه در دهه ۱۸۰۰ معرفی شد و سپس در سال ۱۹۴۰ توسط اتحاد جماهیر شوروی اقتباس شد.
در قرن نوزدهم، ابراهیم آلتینسارین، آموزگار برجسته قزاقستانی، ابتدا الفبای سیریلیک را برای رونویسی از قزاق‌ها معرفی کرد. فعالیت مبلغین روسیه و نیز مدارس تحت حمایت روسیه، استفاده از سیریلیک را در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بیشتر و بیشتر کرد. این الفبای توسط سارسن آمانژولف دوباره ویرایش شد و در سال ۱۹۴۰ به شکل فعلی آن درآمد. این دبیره (الفبا)، دارای ۴۲ واج (حرف) است: ۳۳ حرف برگرفته از الفبای روسی و ۹ حرف اضافی برای تلفن‌های موبایل از زبان قزاقی: Ә، Ғ ، Қ، Ң ، Ө، Ұ ، Ү، Һ ، І (تا سال ۱۹۵۷، به جای used استفاده می‌شد). در ابتدا حروف قزاقستان پس از حروف الفبای روسی آمده بودند، اما اکنون آنها پس از حروف روسی مشابه از نظر صدا یا شکل قرار می‌گیرند.
حروف V، Ё (از سال ۱۹۵۷)، Ф ، Х، Ц ، چ، Щ ، Ъ، Ь و in در زبان بومی قزاقستان استفاده نمی‌شود. از این میان، Ё ، Ц، Ч ، Щ، Ъ ، Ь، Э فقط در کلمات وام گرفته شده از روسی یا از طریق زبان روسی استفاده می‌شود که مطابق قوانین ارتوگرافی روسی نوشته شده‌اند. حرف Х در گفتگوی مکالمه مانند ounced تلفظ می‌شود. حرف only فقط در وام‌های عربی-فارسی استفاده می‌شود و اغلب مانند /h/ (as /h/ یا سایشی چاکنایی بی واک) تلفظ می‌شود.
حرف I نشان دهنده واکه تنش [i] که از ترکیب ЫЙ /əj/ و ІЙ /ɪj/. حرف [u] نمایانگر /w/ و واکه تنش [u] که از ترکیبات ҰУ /ʊw/، ҮҮ /ʉw/، ЫЫ /əw/ و ІІ /ɪw/. علاوه بر این، И و У به کلماتی که از روسی وام گرفته شده‌است، ادامه می‌یابد، جایی که آنها به ترتیب واکه‌های ساده [i] و [u] نشان می‌دهند.
تاریخچه
تغییر دادن الفبای سیریلیک به لاتین، احتمالاً برای فاصله گرفتن از شوروی بود. (همانند ترکیه) این اتفاق، احتمالاً به دلیل کاهش روابط شوروی و ترکیه در خلال بحران تنگه ترکیه بود.
در تلاش برای تثبیت هویت ملی خود، قزاقستان در سال ۲۰۱۷ انتقال مرحله ای از الفبای سیریلیک به لاتین را آغاز کرد. دولت قزاقستان تا زمان اجرای کامل الفبای جدید، یک فرایند هفت ساله را ترسیم کرد که به مراحل مختلفی تقسیم می‌شد.
رمزگذاری
پیش از گسترش سیستم عامل‌ها و ویرایشگران متن با پشتیبانی از یونیکد، سیریلیک قزاقی به دلیل مشکل در رمزگذاری ۸ بیتی که در سطح سیستم پشتیبانی نمی‌شد و عدم وجود قلم‌های رایانه ای معمولی، غالباً نمی‌توانستند روی یک کیبورد قرار بگیرند؛ بنابراین دولت، بیش از ۲۰ تغییر برای خط سیریلیک قزاقی که بیش از ۸ حرف نداشت، پیشنهاد کرد. (توجه داشته باشید که این موارد، مربوط به گذشته هستند و اکنون سیستم‌های مدرن قزاقی از رمزگذاری یونیکد مانند UTF-8 استفاده می‌کنند):
- СТ РК ۹۲۰–۹۱ برای DOS (اصلاح صفحه کد ۸۶۶)
- СТ РК ۱۰۴۸—۲۰۰۲ برای ویندوز (اصلاح کد صفحه ۱۲۵۱)
صفحه کلید
پوسته صفحه کلید ویندوز استاندارد که برای سیریلیک قزاقی در قزاقستان مورد استفاده قرار می‌گیرد، اقتباسی از صفحه کلید روسی است، با حرف آن زبان؛ اما به زبان قزاقی نوشته می‌شوند.
اشکال الفبای عربی قزاق
منابع
- ↑ Kazakhstan will start change from Cyrillic to Latin alphabet in 2018
- ↑ "Kazakh President Orders Shift Away From Cyrillic Alphabet". Radio Free Europe/Radio Liberty. April 12, 2017. Archived from the original on July 6, 2017. Retrieved October 30, 2017.
- ↑ "Switching to Latin alphabet further opens Kazakhstan to the world". astanatimes.com.