افیولیت

از دیدگاه واژگانی، افیولیت از دو واژه یونانی (ὄφις) به معنی مار و (λίθος) به معنی سنگ ساخته شده‌است. علت این نام‌گذاری به این است که: در مجموعه‌های مذکور، سنگ‌های الترابازیک، مخصوصا سرپانتینیت فراوانند. این سنگ‌ها رنگی شبیه رنگ پوست مار؛ یعنی سبز خال‌خال دارند ولی از دیدگاه علم زمین‌شناسی، افیولیت به مجموعه‌ای از سنگ‌های لایه‌لایه با توالی خاص می‌گویند. این توالی سنگی از بالا به پائین عبارتند از:

الف)رسوبات دریایی که عمدتاً آهک‌های لجه‌ای (پلاژیک) و بعضاً «فسیل‌دار» هستند.

ب)سنگ‌های آتشفشانی و گدازه‌ای بالشی.

ج)دایک‌های دیابازی و دلریتی که حتی داخل گدازه‌ای بالشی فوقانی خود نفوذ کرده‌اند.

د)سنگ‌های گابرویی که نشان‌دهندهٔ تبلور در محیط آرام و زمان طولانی هستند.

ه)کومولیت‌های الترامافیک که بیش‌تر از اولیوین و پیروکسن تشکیل شده‌اند.

و)سنگ‌های الترامافیک دگرگون شده که در واقع قسمتی از گوشتهٔ فوقانی هستند.

بنابراین با توجه به سنگ‌شناسی یادشده، می‌توان گفت: افیولیت‌ها سنگ‌هایی هستند با منشأ گوشته فوقانی که در زیر اقیانوس‌ها بالا آمده‌اند و در مجاورت با آب اقیانوس‌ها سریع سرد شده و گدازه‌ای بالشی را تشکیل داده‌اند.

البته به‌ندرت می‌توان یک افیولیتِ دارای چنین سکانس کاملی یافت و در بیش‌تر موارد بخش‌هایی از این سکانس حذف شده‌اند. گاهی نیز تأثیر حوادث تکتونیکی موجب در هم آمیخته شدن و گسیختن این سکانس افیولیتی شده و آمیزه درهمی از واحدهای افیولیتی را پدید آورده که به آن «آمیزه افیولیتی» یا ophiolite melange می‌گویند.

پوسته اقیانوسی افیولیت‌ها دارای خاستگاه تکتونیکی گوناگونی بوده و در محیط‌های گوناگونی به‌وجود آمده‌اند و مواضع تکتونیکی که برای افیولیت‌ها پیشنهاد شده عبارت هستند از:

• پشته‌های میان‌اقیانوسی
• حوضه‌های پشت‌قوسی
• حوضه پیشانی‌قوسی
• جزایر قوسی.

• بازوبندی، محمدحسن: افیولیت. در مجله: «زمین‌شناسی». تابستان ۱۳۸۲ - شماره ۳۵. (از صفحه ۲۳ تا ۲۶).
• ویکی‌پدیای انگلیسی.
• شیردشت زاده، نرگس (1393)، پایان نامه دکتری، دانشگاه اصفهان.