اتوماتای ترکیبی
سیستمهای ترکیبی، سیستمهای دیجیتال بیدرنگی هستند که به صورت نهفته در محیطهای آنالوگ کار میکنند. یک اتوماتا (ماشین) ترکیبی، وظیفهٔ کنترل چنین سیستمی را به عهده دارد. این ماشین، خصلتهای سیستمهای پیوسته و گسسته را باهم ترکیب میکند. در این ماشینها، تعدادی وضعیت کنترلی گسسته و همچنین تعدادی متغیر پیوسته وجود دارد. تغییرات در این اتوماتا از وضعیتهای گسسته به هم به صورت آنی اتفاق میافتد و متغیرها هم به صورت پیوسته تغییر میکنند. این موضوع در علوم رایانه و نظریه کنترل مورد بررسی قرار گرفتهاست.
سیستمهای ترکیبی از حیث امنیتی بسیار حساس هستند و در نتیجه اطمینانپذیری در آنها بسیار اهمیت دارد. ویژگیهای یک سیستم ترکیبی به رفتارهای آن سیستم صفات خوب و بد نسبت میدهد و تحلیل این موضوع عموماً کاری بسیار پیچیده است، به همین دلیل است که فرمولبندی چنین سیستمهایی با ماشینها انجام شدهاست تا بتوان از آنالیزهای رایانهای بهره برد.
مثال
مثالی ساده از اتوماتای ترکیبی، کنترلگری است که دمای یک نیروگاه هستهای را کنترل میکند. این کنترلگر یک سری وضعیت مثل عادی، حاد، و غیرفعال دارد که در هر زمانی در یکی از این وضعیتها قرار دارد. این سیستم یک دماسنج دارد که متناظر با یک متغیر پیوسته در اتوماتا است. با تغییر این متغیر ممکن است وضعیت سیستم تغییر کند.
تعریف ریاضی مدل
اتوماتای ترکیبی H از اجزای زیر تشکیل شدهاست:
۱- متغیرها: مجموعهٔ
- گراف کنترلی: یک گراف جهتدار چندگانهٔ که رئوس آن «حالتهای کنترلی» و یالهای آن «سوییچهای کنترلی» نام دارند.
- شرایط اولیه، جاری و ناوردا: سه برچسب که به هریک از راسها تعلق میگیرد. برچسب اول، حالت اولیه است () که تابعی است که متغیرهای آزاد آن از مجموعهٔمیآید. برچسب دوم، ناوردا یااست که همانند حالت اولیه تابعیست با متغیرهای اولیه از مجموعهٔ. برچسب سوم جریان یااست که متغیرهای آن از مجموعهٔمیآیند.
- شرایط پرش: برچسبی متعلق به هر یال که به آن تابعی با متغیرهایی ازبا عنواننسبت میدهد.
- پیشامدها: مجموعهای متناهی از پیشامدها مانند و یک تابع برچسبگذاری مانندکه به هر یال انتقالی گراف یک پیشامد نسبت میدهد.
در مثال زیر قواعد بالا را بررسی میکنیم:
اتوماتای ترکیبی که تصویر روبهرو میبینید یک ترموستات را مدل میکند. متغیر
ترکیب دو اتوماتا
اگر
کاربرد اتوماتای ترکیبی در سیستمهای تصدیق
در چک کردن مدل که بخشی از سیستمهای تصدیق است، هدف چک کردن این موضوع به صورت سیستماتیک است که با توجه به تعریف دادهشده از مدل و ویژگیهای آن، آیا این ویژگیها در مورد مدل صادق هستند یا خیر. یک نمونه از چنین سیستمی توسط Clarke, Sifakis و Emerson ارائه شدهاست که با کمک گرفتن از اتوماتاهای ترکیبی این کار را انجام میدهند. دو نمونه از قابلیتهایی که اتوماتاهای ترکیبی از حیث تصدیق سیستم به ما میدهند به شرح زیر است:
۱- قابلیت رسیدن یا ضمانت: آیا سیستم میتواند به حالتی برسد که دارای ویژگی
۲- قابلیت امنیت: آیا سیستم میتواند برای همیشه در حالتی که دارای ویژگی
اتوماتای مستطیلی
به یک اتوماتای ترکیبی، مستطیلی گفته میشود هرگاه شرایط جاری مستقل از حالتهای کنترلی باشند و متغیرها نیز دو به دو مستقل باشند. بهطور خاص، در هر وضعیت کنترلی، مشتق اول هر یک از متغیرها دارای مجموعهای از مقادیر است که این مقادیر با توجه به یالهای گراف تغییری نمیکنند. با هر یال گراف یک اتوماتای مستطیلی، مقدار هریک از متغیرها یا تغییری نمیکند یا به صورت غیرقطعی به مقداری در یک گسترهٔ جدید تغییر مییابد. رفتار متغیرها جدا از هم است، چرا که به دلیل استقلالی که تعریف کردیم مقادیر متغیرها و مشتق آنها نمیتواند وابستهٔ به یکدیگر باشد.
منابع
- ↑ Raskin، Jean-Fran¸cois. An Introduction to Hybrid Automata.
- ↑ A. Henzingerz، Thomas. The Theory of Hybrid Automata.
- ↑ E. M. Clarke, E. A. Emerson, and J. Sifakis. Model checking: algorithmic verification and debugging. Communications of the ACM.