شیبشیب یا همان انحنا داشتن و سرازیری و سربالایی را می گویند که مناسبت آن در بابهای طهارت، صلات و حج سخن گفته‌اند. فهرست مندرجات۱.۱ - شیب و غسل میت ۱.۲ - عدم اختلاف سطح ایستادن و محل سجده در نماز ۱.۲.۱ - اعلی نبودن جایگاه امام از مأموم در نماز جماعت ۱.۳ - استحباب ذکر در سربالایی و سرپائینی ۱.۴ - استحباب تکرار تلبیه در حج هنگام بالا و پائین رفتن از شیب ۱.۵ - حکم سراشیبی آب‌انبارهای وقفی ۱.۶ - حفر چاه نزدیک چاه همسایه ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - احکام شیب۱.۱ - شیب و غسل میتاز آداب غسل میت، گذاشتن وی بر سطحی بلندتر از زمین، همچون تخت و مانند آن است. مستحب است قسمت پای میت مقداری شیب داشته باشد. ۱.۲ - عدم اختلاف سطح ایستادن و محل سجده در نمازدر نماز باید جای ایستادن نمازگزار با محل سجده او برابر باشد و اختلاف سطح آن دو به بیش از چهار انگشت بسته جایز نیست. به تصریح بسیاری از فقها، در این حکم، تفاوتی میان اینکه اختلاف به گونه شیب باشد یا غیر شیب، نیست. برخی بلند یا پست بودن به بیش از مقدار یاد شده را در صورتی که به صورت شیب ملایم و غیر محسوس باشد بدون اشکال دانسته‌اند. [۴]
مستند العروة (الصلاة) ج۴، ص۱۰۷-۱۱۶.
۱.۲.۱ - اعلی نبودن جایگاه امام از مأموم در نماز جماعتبه قول مشهور، در نماز جماعت نیز نباید جایگاه امام از جایگاه مأموم به مقدار قابل توجه، همچون یک ساختمان، بلندتر باشد؛ لیکن حکم یاد شده در بلندی دفعی است. بنابر این، بلند بودن جایگاه امام به صورت تدریجی و در زمین شیب دار، هرچند به مقدار قابل توجه، اشکال ندارد. ۱.۳ - استحباب ذکر در سربالایی و سرپائینیاز مستحبات سفر، گفتن «سبحان اللَّه» در سراشیبی و «اللَّه اکبر» و «لااله الا اللَّه» در سربالایی است. ۱.۴ - استحباب تکرار تلبیه در حج هنگام بالا و پائین رفتن از شیبچنان که تکرار تلبیه برای محرم، بویژه هنگام بالا رفتن از سرابالایی و پایین آمدن از سرازیری مستحب است. [۹]
مناسک حج (مراجع)، ص۱۵۰.
۱.۵ - حکم سراشیبی آب‌انبارهای وقفیآبانبارهایی است وقفی که به‌وسیله زمین‌های مجاور آن، مشروب می‌گردد؛ آیا زمین‌های مجاور و اطراف آن جزء موقوفه می‌باشد؟ و اگر موقوفه نیست، این زمین‌ها چه حکمی دارد و متعلق به کیست؟ «اگر زمین اطراف، جزو اراضی موات اصلی است و آب‌گیری آب‌انبار، منوط به این است که آن زمین‌ها به حال خود باقی بماند تا آب باران از آن زمین‌ها به‌طرف آب‌انبار سرازیر شود، در این صورت آن زمین‌ها جزو حریم آب‌انبار محسوب می‌شود و حکم موقوفه را دارد.» ۱.۶ - حفر چاه نزدیک چاه همسایهجماعتی از فقها ذکر کرده‌اند که برای هر یک از دو مالک همسایه هم، جایز است که در ملک خودش هرطور و در هر جا که بخواهد، تصرف نماید اگرچه مستلزم ضرر بر همسایه باشد، لیکن اطلاق آن اشکال دارد و احتیاط (واجب) آن است که آنچه که سبب پیدا شدن فساد در ملک همسایه شود، جایز نباشد، بلکه خالی از قرب نمی‌باشد - مگر آنکه در ترک آن حرج یا ضرری برای او باشد پس در چنین صورتی آن تصرف جایز است - مانند اینکه چیزی را به‌شدت بکوبد به‌طوری که موجب تکان خوردن دیوار همسایه شود و خللی در آن ایجاد کند یا آب را در ملک خودش حبس کند به‌طوری که رطوبت آن در دیوار همسایه نفوذ کند یا چاه فاضلاب یا مستراحی در نزدیکی چاه همسایه احداث کند که موجب فساد آب آن شود، بلکه و همچنین است اگر چاهی را در نزدیکی چاه او حفر نماید که موجب کم‌شدن آب چاه همسایه شود و این به جهت جذب چاه دومی از آب چاه اولی باشد و اما اگر از جهت این باشد که دومی عمق بیشتری دارد و در سمت مجرای آب قرار گرفته است که آب از رگه‌های زمین، قبل از آنکه به چاه اول برسد به این چاه سرازیر می‌شود، ظاهراً مانعی ندارد و تشخیص این دو صورت به درک صاحبان حدس صائب از اهل خبره می‌باشد. [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۱۸، کتاب احیاء الموات و المشترکات، القول فی احیاء الموات، مسالة۱۶.
۲ - پانویس
۳ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۶۹-۷۷۰. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |