ذوالفقارذوالفقار؛ نام شمشیر معروف حضرت محمد(ص) [۱]
صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۹.
[۲]
صدوق، الخصال، ج۲، ص۵۲۸.
و امام علی(ع) و یک کلمه عربی است و از آنجایی که در پشتش خارهای پست و بلندی مانند ستون فقرات داشت، آن‌را ذوالفقار نامیدند. [۳]
صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۶۰.
۱ - علت نامگذاری«ذوالفَقار» واژه‌ای عربی به معنای صاحب فقرات است. فقره به معنای مهره کمر است. گفته‌شده‌است چون بر پشت این شمشیر خراش‌های پست و هموار بوده، آن را بدین نام خوانده‌اند. [۴]
لغت نامه دهخدا و فرهنگ معین، ذیل همین کلمه
از علت نامگذاری این شمشیر از امام باقر(ع) سوال شد، و ایشان ایشان فرمود: "علی(ع) با شمشیر ذوالفقار به هیچ کس ضربتی نزد، مگر این که او را در دنیا از خانواده و زن و فرزندانش جدا کرد و در آخرت او را از بهشت جدا ساخت." [۵]
مجلسی، ج۳۷، ص۲۹۴.
که این شمشیر باعث فقره و جدایی شده است.اگر چه میرزای قمی و ابن شهر آشوب این شمشیر را دارای دوسر می دانند [۶]
میرزای قمی، ج ۱، ص ۳۷۹.
[۷]
ابن شهر آشوب، ج ۳، ص ۴۵.
ولی منبع معتبری که این شمشیر را دوسر معرفی کرده باشد، نداریم. [۸]
دائره المعارف الاسلامیه، ج۹، ۳۹۸.
۲ - سرگذشت ذوالفقاراین که ذوالفقار چگونه به دست امام علی(ع) رسید، نظرات مختلفی وجود دارد: در حدیثی منسوب به امام رضا(ع) آمده است که جبرئیل، آن را با خود از آسمان آورده است. [۹]
نوری، ج ۳، ص ۳۰۹.
طبق روایتی دیگر رسول خدا(ص) فرمود: "خداى تبارک و تعالى ذوالفقار را به من عطا کرد، و فرمود اى محمد بگیر آن را و عطا کن آن را به بهترین اهل زمین، من گفتم کیست آن کس اى پروردگار؟ حق سبحانه و تعالى گفت او خلیفه من در زمین علی بن ابی طالب است." [۱۰]
حر عاملی، ج ۲، ص ۲۸۳.
نظر دیگر این که ذوالفقار از جمله هدایایی بود که بلقیس برای حضرت سلیمان(ع) فرستاد که به دست منبه ابن حجاج افتاد و در جنگ بدر امام علی(ع) او را به قتل رسانید و ذوالفقار را گرفت. [۱۱]
کاشانی، ج ۹، ص ۱۹۳.
طبری می گوید این شمشیر از آن عاص بن منیه بوده که در جنگ بدر کشته شد و شمشیرش به حضرت محمد(ص) رسید و ایشان در جنگ احد ذوالفقار را به علی(ع) داد. [۱۲]
طبری، ج ۳، ص ۹۹۶.
در این جنگ علی(ع) جانفشانی‌های بسیاری در حق پیامبر(ص) انجام داد تا جایی که جبرئیل نازل شد و ایثار على(ع) را نزد پیامبر(ص) ستود و گفت: این نهایت فداکارى است که او از خود نشان مى‌دهد. رسول خدا(ص) نیز گفت: "من از على و او از من است." سپس صدایی در آسمان شنیده شد: "لاسیف الا ذوالفقار، ولا فتى الا علی؛ شمشیرى چون ذوالفقار و جوانمردی همچون على نیست." [۱۳]
ابن اثیر، ج۲، ص۱۰۷.
۳ - آیه نازله درباره ذوالفقارعلامه مجلسی از تفسیر السدی الکبیر نقل می کند که آیه: "وَ اَنْزَلنا الحَدِید فِیهِ بَأسٌ شَدِید وَ مَنافِع لِلناسِ؛ [۱۴]
حدید/۵۷/۲۵
آهن را که در آن نیروى شدید و سودهایى براى مردم است، فرو فرستادیم." اشاره به ذوالفقار دارد که از آسمان برای پیامبر(ص) نازل شد. [۱۵]
مجلسی، ج ۴۲، ص ۵۸.
۴ - سرانجام ذوالفقاربنابر برخی از منابع شیعی، ذوالفقار بعد از امام علی(ع) به امام حسن(ع) [۱۶]
صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۹.
و سپس به امام حسین(ع) [۱۷]
راجی کرمانی، ج۲، ص ۱۰۲
و در نهایت به امام زمان(عج) رسیده [۱۸]
صدوق، الخصال، ج ۲ ص ۵۲۸ ؛
[۱۹]
صدوق، احتجاج ، ج ۲ ، ص ۴۳۶
و اکنون نیز دست این امام(عج) می باشد. [۲۰]
دائره المعارف تشیع، ذیل ذوالفقار
چنانچه از امام صادق(ع) نقل شده است: "شمشیر امام زمان(عج) هنگام ظهورش، همان ذوالفقار است." [۲۱]
طوسی، ج ۲، ح ۳۰۷.
؛ [۲۲]
مهدی زیدی، ص ۴۶۹.
از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نقل شده است که ذوالفقار از نشانه های امامت است و در زمان امامان در دست آنان بوده است. [۲۳]
ابن شهر آشوب ، ج ۱ ، ص ۳۱۲.
البته بنابر بعضی منابع تاریخی ذوالفقار به دست نوه امام حسن(ع) به نام محمد بن عبدالله معروف به نفس زکیه افتاد و او بر ضد منصور خلیفه دوم عباسی قیام کرد و کشته شد و درنهایت این شمشیر به هارون خلیفه پنجم بنی عباس رسید. [۲۴]
طبری ، ج ۷ ، ص ۵۹۵ ـ ۵۵۶.
و هنگامی که ترکان در حدود سال ۴۶۴ هجری در قاهره بر مستنصر خلیفه فاطمی شوریدند و اموال آنان را غارت کردند، ذوالفقار سهم سلاطین شد. [۲۵]
مقریزی، ج ۲ ص ۳۰۵.
۵ - پانویس
۶ - منابع• قرآن کریم • ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، دار صادر، بیروت • ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، مکتبه حیدریه، نجف • دائره المعارف الاسلامیه • دائره المعارف تشیع • راجی کرمانی، حمله حیدری، تصحیح یحیی طالبیان، دانشگاه شهید باهنر، کرمان • حر عاملی، اثبات الهداة، موسسه اعلمی، بیروت • صدوق، من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم • صدوق، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم • صدوق،علل الشرایع، تصحیح محمدصادق بحرالعلوم، مکتبه حیدریه، نجف • طبرسی، احتجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، دارالنعمان، نجف • طوسی، الغیبة، تحقیق عبادالله طهرانی، موسسه معارف اسلامیه، قم • طبری، تاریخ، ترجمه پاینده، نشر اساطیر، تهران • کاشانیمنهج الصادقین، تصحیح علی اکبر غفاری، کتابفروشی اسلامیه، تهران • مجلسی، بحارالانوار، الوفاء، بیروت • میرزای قمی، جامع الشتات، تصحیح مرتضی رضوی، موسسه کیهان، تهران • نوری، مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت، بیروت • مقریزی، الخطط، دارالعرفان، لبنان • مهدی زیدی، النجم الثاقب، موسسه زید بن علی، صنعاء رده‌های این صفحه : اصطلاحات اسلامی
|