زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه
 

حریملاء




حُرَیمِلاء، شهری در منطقه نجد عربستان سعودی واقع شده است.


۱ - موقعیت جغرافیایی


حریملاء در َ۸ ْ۲۵ عرض شمالی و َ۸ ْ۴۶ طول شرقی، در ۸۶ کیلومتری شمال‌غربی شهر ریاض (پایتخت عربستان سعودی)، در شمال‌غربی شهر سَدوس در وادی حَنیفه، میان اقلیم سُدَیر و اقلیم عارض، واقع است.
آب و هوای آن گرم و بیابانی است. میانگین دمای این شهر از حدود ْ۱۴ در ماههای سرد تا ْ۳۵ در ماههای گرم متغیر است.
[۱] اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۱۸۷، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
[۲] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۱۴۷ـ۱۵۳، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
میانگین بارش سالیانه آن به حدود ۱۲۰ میلیمتر می‌رسد که مقدار ناچیزی است و برای جبران آن، سدّی در نزدیکی شهر ساخته شده است.
[۳] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۱۶۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۴] اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۷۸ـ ۷۹، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
حریملاء، به‌سبب خاک حاصلخیز و چاههای عمیق، دارای کشاورزی مناسب و نخلها و درختان میوه و محصولات متنوع است.
[۵] حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، بیروت ۱۹۶۸.
[۶] حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
[۷] عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۱۰۴، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.


۲ - بنیانگذار شهر


بنیان‌گذاری شهر را به آل‌مبارک، شاخه‌ای از آل‌ربّاع (از قبایل عَنزه) نسبت داده‌اند. آل مبارک نفوذ خود را بر این شهر تا ۱۳۴۴ش حفظ کردند، هرچند قبایلی چون سُبَیع، دَواسِر، بنوتمیم و قحطان نیز در شهر حضور داشتند.
[۸] د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه.

در منابع، حریملاء به صورتهای حُرَیمَله، حُرَیمِله، حَرمَله و حَرْمَلاء نیز ضبط شده است.
[۹] سعدبن عبداللّه‌بن جنیدل، المعجم الجغرافی للبلاد العربیة السعودیة: عالیة نجد، ج۱، ص۳۷۰ـ۳۷۱، قسم ۱، ریاض (۱۳۹۸/ ۱۹۷۸).
[۱۰] امین ریحانی، ملوک العرب، ج۲، ص۴۹۱، بیروت (۱۳۴۳/ ۱۹۲۴ (.
[۱۱] عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۹۶، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
[۱۲] حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۴۹، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
[۱۳] الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۲۰۸ـ۲۰۹، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
نام حرملاء در برخی منابع ادبی کهن دیده می‌شود.
[۱۴] اوس‌بن حجر، دیوان، ج۱، ص۱۱۱، چاپ محمدیوسف نجم، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۱۵] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
ابوعبید بکری
[۱۶] عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۲، ص۴۴۰، چاپ مصطفی سقّا، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
نیز به حَرْمَلاء اشاره کرده که ظاهراً همان حریملاء است.
[۱۷] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۸ـ۲۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
این شهر، که گاهی با نواحی پیرامون به‌طور کلی شَعیب خوانده می‌شود،
[۱۸] عبداللّه‌بن محمدبن خمیس، المجاز بین الیمامة و الحجاز، ج۱، ص۱۴، ریاض ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
[۱۹] ذیل مادّه.
در منابع جدید به صورت حریملاء یا حریملا ذکر شده است.
[۲۰] عثمان‌بن عبداللّه، عنوان المجد فی تاریخ نجد، ج۱، ص۸، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، (بی‌تا).
[۲۱] فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ج۱، ص۷۵، ریاض ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
[۲۲] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۸۳، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۲۳] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.

حریملاء از دیرباز قلمرو امیران شهر عُیینه بود.
[۲۴] حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۷۱، بیروت ۱۹۶۸.
آبادانی و رونق این شهر از سده نهم، و به هنگام ورود یوسف ابوریشه (رئیس یکی از قبایل) به این سرزمین، آغاز شد. وی با حفر چاه و ساختن دژ، در آبادانیِ حریملاء کوشید. در نیمه سده یازدهم، که گروههای دیگری به حریملاء رفتند، آبادانی بیشتری در آن صورت گرفت.
[۲۵] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.


۳ - از شهرهای مهم وهابیون


حریملاء از شهرهای مهم وهابیون و سعودیها به‌شمار می‌رود. این شهر از نخستین شهرهایی بود که محمدبن سعود (نخستین فرمانروای آل‌سعود، متوفی ۱۱۷۹) به آن توجه کرد و پس از وی، محمدبن عبدالوهاب (مؤسس فرقه وهابی)، در حریملاء اقامت گزید و دعوتش را به دیگر مناطق اعلام کرد
[۲۶] حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۷۲ـ۷۶، بیروت ۱۹۶۸.
[۲۷] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۸۱، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۲۸] George Rentz, "Wahhabism and Saudi Arabia", in The Arabian Peninsula: society and politics, ed Derek Hopwood، ج۱، ص۵۵.
؛.
[۲۹] الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۴۴ـ۴۵، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
[۳۰] الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۴۷، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
[۳۱] الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۵۱، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
حملات گوناگونی که از نیمه دوم سده دوازدهم به حریملاء شد، موجب گردید تا چند بارو دور شهر بنا گردد
[۳۲] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۳۱، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.

(رجوع کنید به ادامه مقاله). در سده‌های اخیر نیز بارها در این شهر جنگهای داخلی و خارجی روی داده است.
[۳۳] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۷۲ـ۷۴، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۳۴] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۹۷، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۳۵] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۱۰۵ـ ۱۰۶، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۳۶] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۳۳۹، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۳۷] هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۳۹۴، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
در ۱۳۰۹ حریملاء در معرض کشمکشهای محمدبن رشید (حاکم حائل) و عبدالرحمان‌بن فیصل (از امرای سعودی) قرار گرفت
[۳۸] حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۲۳۷، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
و سرانجام در ۱۳۴۰، عبدالعزیزبن سعود (مؤسس عربستان سعودی) آن را تصرف کرد.
[۳۹] الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۲۰۸، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.


۴ - جمعیت شهر


جمعیت حریملاء، به سبب جنگهای متعدد، همواره در نوسان بوده، اما‌ به‌طور کلی سیر صعودی داشته است. در اواخر سده سیزدهم/ نوزدهم، حریملاء ۴۶۵ خانه داشت که بیش‌تر ساکنان آن از قبایل عَنزه، بنی‌تمیم، بنی‌هاجر و سُبَیع بودند
[۴۰] J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.
. در سده چهاردهم/ بیستم، حریملاء از شهرهای مهم امارت وَشْم و تابع عارض در نجد بود و بالغ بر سه‌هزار تن جمعیت داشت.
[۴۱] عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۱۰۳ـ۱۰۴، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
[۴۲] حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
[۴۳] فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ج۱، ص۷۴ـ۷۵، ریاض ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
داوتی در نیمه اول همین سده آن را شهری پرجمعیت وصف کرده است
[۴۴] Charles Montagu Doughty, Travels in Arabia deserta, London ۱۹۲۷، ج۲، ص۳۹۶.
در ۱۳۷۹ش/۲۰۰۰، جمعیت آن به بیش از یازده هزار تن رسید.
[۴۵] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۷۵، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
امروزه این شهر مرکز یکی از شهرستانهایِ (محافظه‌های) استانِ (منطقه) ریاض است.
[۴۶] اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۱۵، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.


۵ - آثار


در حریملاء آثار متعددی وجود دارد، از جمله مسجدجامع ، خانه محمدبن عبدالوهاب ،
[۴۷] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۹۸، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
آثار باروی ابوریشه از سده نهم، بقایای دژ حسیان از نیمه دوم سده یازدهم، و آثاری از دژهای عقده از اوایل سده دوازدهم و بلد یا جماعه از نیمه دوم این سده.
[۴۸] امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۴، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
در سده سیزدهم نیز دژ بزرگی بر فراز تپه‌ای در شهر بنا شد که از لحاظ معماری بسیار ارزشمند است
[۴۹] حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
.
[۵۰] J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.
. علاوه بر اینها، حریملاء یک بازار کوچک نیز داشته است
[۵۱] J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.


۶ - فهرست منابع


(۱) الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
(۲) اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
(۳) امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۴) اوس‌بن حجر، دیوان، چاپ محمدیوسف نجم، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
(۵) عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، چاپ مصطفی سقّا، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۶) حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
(۷) حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، بیروت ۱۹۶۸.
(۸) امین ریحانی، ملوک العرب، بیروت (۱۳۴۳/ ۱۹۲۴ (.
(۹) سعدبن عبداللّه‌بن جنیدل، المعجم الجغرافی للبلاد العربیة السعودیة: عالیة نجد، قسم ۱، ریاض (۱۳۹۸/ ۱۹۷۸).
(۱۰) عبداللّه‌بن محمدبن خمیس، المجاز بین الیمامة و الحجاز، ریاض ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
(۱۱) عثمان‌بن عبداللّه، عنوان المجد فی تاریخ نجد، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، (بی‌تا).
(۱۲) فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ریاض ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
(۱۳) هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
(۱۴) عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
(۱۵) Charles Montagu Doughty, Travels in Arabia deserta, London ۱۹۲۷;.
(۱۶) EI۲, sv "Huraymila" (by J Mandaville) ;.
(۱۷) J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶;.
(۱۸) George Rentz, "Wahhabism and Saudi Arabia", in The Arabian Peninsula: society and politics, ed Derek Hopwood, London: George Allen and Unwin, ۱۹۷۲.

۷ - پانویس

 
۱. ↑ اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۱۸۷، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۲. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۱۴۷ـ۱۵۳، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۱۶۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴. ↑ اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۷۸ـ ۷۹، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۵. ↑ حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، بیروت ۱۹۶۸.
۶. ↑ حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
۷. ↑ عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۱۰۴، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
۸. ↑ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه.
۹. ↑ سعدبن عبداللّه‌بن جنیدل، المعجم الجغرافی للبلاد العربیة السعودیة: عالیة نجد، ج۱، ص۳۷۰ـ۳۷۱، قسم ۱، ریاض (۱۳۹۸/ ۱۹۷۸).
۱۰. ↑ امین ریحانی، ملوک العرب، ج۲، ص۴۹۱، بیروت (۱۳۴۳/ ۱۹۲۴ (.
۱۱. ↑ عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۹۶، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
۱۲. ↑ حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۴۹، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
۱۳. ↑ الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۲۰۸ـ۲۰۹، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
۱۴. ↑ اوس‌بن حجر، دیوان، ج۱، ص۱۱۱، چاپ محمدیوسف نجم، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
۱۵. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۶. ↑ عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۲، ص۴۴۰، چاپ مصطفی سقّا، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۷. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۸ـ۲۹، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۸. ↑ عبداللّه‌بن محمدبن خمیس، المجاز بین الیمامة و الحجاز، ج۱، ص۱۴، ریاض ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
۱۹. ↑ ذیل مادّه.
۲۰. ↑ عثمان‌بن عبداللّه، عنوان المجد فی تاریخ نجد، ج۱، ص۸، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، (بی‌تا).
۲۱. ↑ فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ج۱، ص۷۵، ریاض ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
۲۲. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۸۳، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۲۳. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۴. ↑ حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۷۱، بیروت ۱۹۶۸.
۲۵. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۶. ↑ حسین خلف خزعل، حیاةالشیخ محمدبن عبدالوهاب، ج۱، ص۷۲ـ۷۶، بیروت ۱۹۶۸.
۲۷. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۸۱، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۲۸. ↑ George Rentz, "Wahhabism and Saudi Arabia", in The Arabian Peninsula: society and politics, ed Derek Hopwood، ج۱، ص۵۵.
۲۹. ↑ الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۴۴ـ۴۵، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
۳۰. ↑ الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۴۷، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
۳۱. ↑ الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۵۱، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
۳۲. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۳۱، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳۳. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۷۲ـ۷۴، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۳۴. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۹۷، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۳۵. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۱۰۵ـ ۱۰۶، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۳۶. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۳۳۹، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۳۷. ↑ هری سنت جان بریجر فیلبی، العربیة السعودیة، ج۱، ص۳۹۴، تعریب عاطف فالح یوسف، چاپ فهدبن عبداللّه سماوی و دیگران، ریاض ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۳۸. ↑ حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۲۳۷، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
۳۹. ↑ الاطلس‌التاریخی للمملکة العربیة السعودیة، ریاض: دارة الملک عبدالعزیز، ج۱، ص۲۰۸، ۱۴۲۱ /۲۰۰۰.
۴۰. ↑ J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.
۴۱. ↑ عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه‌جزیرة العرب، ج۱، ص۱۰۳ـ۱۰۴، چاپ احمدعلی، مکه ۱۳۸۴/۱۹۶۴.
۴۲. ↑ حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
۴۳. ↑ فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ج۱، ص۷۴ـ۷۵، ریاض ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
۴۴. ↑ Charles Montagu Doughty, Travels in Arabia deserta, London ۱۹۲۷، ج۲، ص۳۹۶.
۴۵. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۷۵، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۶. ↑ اطلس المملکة العربیة السعودیة، ریاض: وزارة التعلیم العالی، ج۱، ص۱۵، ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۴۷. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۹۸، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۸. ↑ امارة حریملاء، ریاض: جامعة الامام محمدبن سعود الاسلامیة، ج۱، ص۲۴، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۹. ↑ حافظ وهبه، جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ج۱، ص۵۱، (قاهره ۱۳۷۵/ ۱۹۵۶).
۵۰. ↑ J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.
۵۱. ↑ J G Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, 'Oman, and central Arabia, Buckinghamshire ۱۹۸۶، ج۷، ص۱۷۲.


۸ - منبع


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حریملاء»، شماره۶۰۶۳.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.