جحیمجحیم به معنای آتشِ شعله‌ورِ سوزان [۳]
شعرانی، نثر طوبی، ج۱، ص۱۲۵، «جحم».
و متراکم است.۱ - کاربرد قرآنیاین واژه ۲۷ بار در قرآن به کار رفته است که ۲۶ مورد آن درباره دوزخ و یک مورد، اشاره به آتشی است که نمرود برای مجازات ابراهیم علیه‌السلام برافروخت. طبق نظر مشهور، جحیم از نام های دوزخ است و ظاهر آیاتی که در آن‌ها کلمه «جحیم» به کار رفته همین مطلب را تأیید می‌کند؛ مانند، و به کار رفتن واژه جحیم در آیات یاد شده در برابر جنت نشان می‌دهد که مراد از جحیم، دوزخ است؛ اما براساس برخی روایات جحیم نام طبقه ای از طبقات یا دری از درهای دوزخ است؛ طبقه اول ، چهارم ، پنجم یا هفتم. ۲ - جحیم در روایاتدر روایات مربوط به طبقات دوزخ، در برخی تعبیر به «طبقه» و در برخی دیگر تعبیر به «باب» آمده است. شاید وجه جمع میان آن‌ها این باشد که مراد از باب همان طبقه و این از قبیل اطلاق نام جزء بر کل است. در روایتی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نقل شده که سوره های حوامیم ۷ تا و دوزخ هم دارای ۷ در است که دَرِ هفتم آن جحیم است. هریک از حوامیم در قیامت بر دری از درهای دوزخ می‌ایستد و می‌گوید:خدایا! کسی را که به من ایمان آورده و مرا قرائت کرده است از این در، به دوزخ درنیاور. ۳ - نظر مفسرانطبق نظر برخی مفسران، دوزخ دارای ۷ در و درکه است که به ترتیب درکه نخست جایگاه مؤمنان گناهکار است که به اندازه عمر و اعمالشان کیفر می‌گردند. درکه دوم، جایگاه یهودیان، درکه سوم جایگاه مسیحیان، درکه چهارم جایگاه صابئان، درکه پنجم جایگاه مجوس، درکه ششم که همان جحیم است جایگاه مشرکان عرب :«واِنَّ الفُجّارَ لَفی جَحیم» و درکه هفتم جایگاه منافقان است:«اِنَّ المُنفِقینَ فِی الدَّرکِ الاَسفَلِ مِنَ النّارِ». [۲۱]
میبدی، کشف الاسرار، ج۵، ص۳۱۷ - ۳۱۸.
۴ - اهل جحیمگفتنی است که قرآن کریم از چند گروه به عنوان گرفتاران عذاب جحیم یاد کرده است که عبارت‌اند از کافران و تکذیب گران آیات خدا، ، ، ، مشرکان و بت پرستان، ، کسانی که برای نابودی و محو آیات خدا تلاش می‌کنند، گمراهان، ، ظالمان، منکران معاد و قیامت، ، گناهکاران، اصحاب شمال، طغیانگران و دنیاطلبان و فاجران و بدکاران. ۵ - فهرست منابعالتحقیق، المصطفوی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۷۴ ش؛ تفسیر روح البیان، بروسوی (م. ۱۱۳۷ ق.)، بیروت، دارالفکر؛ تفسیر القمی، القمی (م. ۳۰۷ ق.)، به کوشش الجزایری، لبنان، دارالسرور، ۱۴۱۱ ق؛ جامع البیان، الطبری (م. ۳۱۰ ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ ق؛ الدرالمنثور، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ ق؛ کشف الاسرار، میبدی (م. ۵۲۰ ق.)، به کوشش حکمت، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۱ ش؛ لسان العرب، ابن منظور (م. ۷۱۱ ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ق؛ مجمع البحرین، الطریحی (م. ۱۰۸۵ ق.)، به کوشش احمد الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ ق؛ مجمع البیان، الطبرسی (م. ۵۴۸ ق.)، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۶ ق؛ مستدرک الوسائل، النوری (م. ۱۳۲۰ ق.)، بیروت، آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ ق؛ مفردات، الراغب (م. ۴۲۵ ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۲ ق؛ نثر طوبی، الشعرانی (م. ۱۳۹۳ ق.)، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۸ ق. سید کمال الدین میر محمدی ۶ - پانویس۷ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله جحیم. |