بغراجقبُغْراجُق( مق ح ۳۹۰ق/۱۰۰۰م)، برادر سبکتکین مؤسس سلسله غزنوی و والی هرات و پوشنگ بوده است. ۱ - لشکرکشیاز بغراجق در دو لشکرکشی مربوط به عهد نوح دوم سامانی (حک ۳۶۶-۳۸۷۷ق) یاد شده، و در هر دوبار، وی همراه محمود غزنوی از سوی سبکتکین در سپاه حضور داشته است: نخست در حدود سال ۳۸۵ق/۹۹۵م در جنگ با جیپال که گفته‌اند: پادشاه هند بوده، و قصد تسخیر کابل را داشته است. [۱]
محمد شبانکاره‌ای، مجمع‌الانساب، ج۱، ص۴۲، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۳ش.
[۲]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۲۷، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
و دیگری در حدود سال ۳۸۶ق که سبکتکین برای به رخ کشیدن قدرت خود، سپاه عظیمی به بخارا، تختگاه سامانیان فرستاد. [۳]
بارتولد، وو، ج۱، ص۵۶۰-۵۶۱، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۴]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۱۳۵-۱۳۶، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
پس از آن در سال‌های حکمرانی سبکتکین، بغراجق به همراه محمود برای سرکوب ابوالقاسم سیمجور (ه م) که در نیشابور علم طغیان برافراشته بود، به آن سامان فرستاده شد. [۵]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۲۴۶، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
[۶]
رشیدالدین فضل‌الله، جامع‌التواریخ، ج۱، ص۵۷-۵۸، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۸ش/۱۹۵۹م.
[۷]
N z im, M, The Life and Times of Sul t n Ma h mud of Ghazna, Lahore, ۱۹۷۳، ج۱، ص۳۲-۳۷.
۲ - مرگ سبکتکینپس از مرگ سبکتکین در ۳۸۷ق که میان فرزندانش اسماعیل و محمود بر سر جانشینی اختلاف افتاد، محمود از عموی خود بغراجق برای سرکوب برادر یاری خواست و او پذیرفت. [۸]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۱۶۱-۱۶۲به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
[۱۰]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۸۵، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
احتمالاً سبکتکین پیش از مرگ نواحی هرات و پوشنگ را به بغراجق داده بود. [۱۲]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۲۰۶، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
و آن‌گاه که محمود سرگرم نبرد با دشمنان بود، خلف بن احمد صفاری فرصت را غنیمت شمرد و به دست فرزند خود، طاهر، قهستان و پوشنگ را تصرف کرد.۳ - حمله به پوشنگبغراجق پس از جلوس محمود بر تخت از او اجازه خواست تا این سرزمین‌ها را بازپس گیرد. آن‌گاه به پوشنگ حمله برد و در آغاز بر سپاه طاهر پیروز شد و غنایم بسیاری نیز به چنگ آورد، اما ظاهراً از وجود دشمن غفلت کرد و به شادخواری و عیش و نوش پرداخت. در این میان طاهر حیله‌ای به کار بست و بر بغراجق حمله آورد و او را به یک ضربت از اسب به زمین افکند و سرش را از تن جدا کرد. [۱۴]
تاریخ سیستان، ص۳۴۵-۳۴۶، به کوشش محمدتقی بهار، تهران، ۱۳۱۴ش.
[۱۵]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۲۰۶، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
[۱۷]
رشیدالدین فضل‌الله، جامع‌التواریخ، ج۱، ص۹۲، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۸ش/۱۹۵۹م.
[۱۸]
حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، ج۱، ص۳۹۲، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۲ش.
از آن‌جا که محمود غزنوی در جمادی‌الآخر ۳۹۰/مه ۱۰۰۰ به انتقام خون عموی خود به سیستان لشکرکشید. [۱۹]
تاریخ سیستان، به کوشش محمدتقی بهار، ج۱، ص۳۴۵-۳۴۶، تهران، ۱۳۱۴ش.
[۲۰]
محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، ص۲۰۷، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش.
می‌توان حدس زد که قتل بغراجق میان سال‌های ۳۸۸ تا ۳۹۰ق روی داده باشد. [۲۱]
N z im, M, The Life and Times of Sul t n Ma h mud of Ghazna, Lahore, ۱۹۷۳، ج۱، ص۶۷.
۴ - فهرست منابع(۱) علی ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن خلکان، وفیات الاعیان. (۳) بارتولد، وو، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۶۶ش. (۴) تاریخ سیستان، به کوشش محمدتقی بهار، تهران، ۱۳۱۴ش. (۵) حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۲ش. (۶) محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. (۷) رشیدالدین فضل‌الله، جامع‌التواریخ، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۸ش/۱۹۵۹م. (۸) محمد شبانکاره‌ای، مجمع‌الانساب، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۳ش. (۹) محمد عتبی، «تاریخ یمینی»، ضمن شرح الیمینی الفتح الوهبی از منینی، قاهره، ۲۸۶ق. (۱۰) محمد عتبی، تاریخ یمینی، ترجمه ناصح جرفادقانی، به‌کوشش جعفر شعار، تهران، ۳۴۵ش. (۱۱) , C E X The ۶ hirids and W aff rids n , The Cambridge History of Iran, vol IV, ed R N Frye, Cambridge, ۱۹۷۵. (۱۲) N z im, M, The Life and Times of Sul t n Ma h mud of Ghazna, Lahore, ۱۹۷۳. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بغراجق»، شماره۴۹۵۵. رده‌های این صفحه : تاریخ ایران | تراجم | درگذشتگان سده 4 (قمری) | سلسله‌های پادشاهی ایران | غزنویان | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|