انحناءانحناء یعنی خم شدن و از آن در باب صلات سخن رفته است. ۱ - مقدار انحناء در رکوعانحناء در رکوع به اندازه‌ای که انگشتان دست به زانو برسد، از واجبات رکوع است. ۲ - مقدار انحناء در رکوع برای زنانبر زنان مستحب است قدری کمتر خم شوند. ۳ - مقدار انحناء در رکوع برای ناتوان و کسی که نشسته نماز می‌خواند و عریانناتوانو کسی که نشسته نماز می‌خواند، [۴]
العروة الوثقی ج۱، ص۶۳۷.
باید به اندازه ممکن باشد.۴ - مقدار انحناء در عریانعریان باید به قدری که عورتش بر ناظر محترم نمایان نشودبرای رکوع خم شود. ۵ - انحناء در سجدهانحنا در سجده نیز به اندازه‌ای که محل قرار گرفتن پیشانی از محلّ ایستادن بیش از حدّ معمول (چهار انگشت بسته) بالاتر نباشد، از واجبات سجده است. ۶ - دیدگاه فقهی امام خمینیدر رکوع باید به‌اندازه متعارف خم شود به‌طوری که دستش به زانویش برسد و احتیاط (مستحب) آن است که به‌طوری باشد که کف دست به زانو برسد، بنابراین مسمّای خم شدن، کفایت نمی‌کند. و «در خم شدن شرط است که به قصد رکوع باشد، بنابراین اگر مثلاً به‌قصد گذاشتن چیزی بر زمین خم شود، کفایت نمی‌کند که آن را رکوع قرار دهد، بلکه چاره‌ای نیست که بایستد، سپس به‌قصد رکوع خم شود.» ۶.۱ - رکوع شخص ناتوانکسی که بر خم شدن - به صورتی که گفته شد – قدرت نداشته باشد، باید تکیه دهد و اگر با تکیه کردن هم نتواند رکوع نماید، به هر مقداری که می‌تواند باید خم شود و نباید نشسته رکوع نماید، هرچند که به طور نشسته بر رکوع قادر باشد. البته اگر به‌طورکلی از خم شدن (ایستاده) معذور باشد، باید نشسته رکوع نماید و احتیاطاً یک نماز دیگر با رکوع اشاره‌ای در حالت ایستاده بخواند. و اگر بر رکوع نشسته (هم) قدرت نداشته باشد، در این صورت اشاره کردن کفایت می‌کند، بنابراین باید ایستاده برای رکوع به‌وسیله سرش اشاره نماید و اگر توانایی آن را نداشته باشد، دو چشمش را به‌عنوان رکوع کردن می‌بندد و آن‌ها را به‌عنوان سر برداشتن از رکوع باز می‌کند. و رکوع شخص نشسته به این است که به‌طوری خم شود که صورتش مقابل زانوهایش قرار گیرد و افضل و احوط آن است که بیشتر از این مقدار خم شود، به‌طوری که صورتش مقابل جای سجده‌اش قرار بگیرد. و «کسی که کمرش مادرزادی یا به جهتی (مثلاً مریضی)، مانند شخص در حال رکوع خمیده است، اگر بتواند - و لو به‌وسیله تکیه دادن - راست بایستد که قیام واجب حاصل شود تا از آن قیام به رکوع رود، واجب است چنین کند و اگر نتواند به طور کامل راست بایستد، باید به هر‌اندازه‌ای که به قیام نزدیک‌تر است راست بایستد. و اگر به‌طورکلی نتواند، باید کمرش را (به‌قصد رکوع) بیشتر از آنچه که خم است خم کند؛ به‌شرط آنکه از حد رکوع خارج نشود. اما اگر توانایی آن را ندارد - یا به جهت آنکه قدرت بر خم شدن بیشتر ندارد، یا آنکه خمی کمرش به آخرین حد رکوع رسیده، به‌طوری که اگر بیشتر خم شود از حد رکوع خارج می‌شود - باید به همان خمی کمر، قصد رکوع نماید و احتیاط ترک نشود که با سر هم اشاره به رکوع نماید. و درصورتی‌که توانایی اشاره با سر را ندارد، بنابر احتیاط (واجب) باید چشم‌ها را برای رکوع ببندد و برای بلندشدن از آن، آن‌ها را باز کند و احتیاط بیشتر آن است که در صورت امکان با خمی کمر و اشاره سر و بستن چشم‌ها قصد رکوع نماید.» ۷ - پانویس۸ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیه السلام ج۱، ص۷۱۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |