ابنابیکدیهاِبْنِ اَبی کُدَیّه، ابوعبدالله محمد بن عتیق بن محمد بن ابی نصر بن ابی کدیّه تمیمی قَیْرَوانی (د ۵۱۲ق/۱۱۱۸م)، متکلم اشعری، اصولی و مُقری. ۱ - زندگینامهاِبْنِ اَبی کُدَیّه در حدود ۴۲۰ق/۱۰۲۹م در قیروان تولد یافت، [۱]
ابن جزری، محمد، ج۲، ص۱۹۵، غایة النهایه فی طبقات القراء، به کوشش برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م.
مقدمات علوم را در زادگاهش فرا گرفت و سپس به اندلس، مصر، شام و عراق سفر کرد.۲ - اساتیددر قیروان نزد ابوعبدالله بن حسین بن حاتم اَزْدی اصول و کلام خواند و در اندلس یا مصر از ابن عبدالبّر حدیث شنید. [۲]
ابن جوزی، یوسف، ج۱، ص۷۵، مراة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م.
[۳]
کتبی، محمد، ج۳، ص۴۲۹، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۴]
صفدی، صلاح الدین خلیل، ج۴، ص۷۹، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
ابوالعباس بن نفیس، ابو عبدالله قضاعی و حافظ محمود بن فضل اصفهانی از جمله مشایخ حدیث و قرائات او در مصر بوده‌اند. [۵]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۲۰۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
[۶]
ابن جزری، محمد، ج۲، ص۱۹۵، غایة النهایه فی طبقات القراء، به کوشش برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م.
۳ - شاگرداندر راه سفر به عراق مدتی را در شهرهای شام گذراند و در دمشق به تحصیل و نیز تدریس کلام پرداخت. ابوالفتح نصرالله بن محمد مِصّیصی عالم و مدرس معروف خطّه شام از شاگردان درس کلام او در شهر صور بود. [۷]
سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب، ج۷، ص۳۲۱، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناجی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۴م.
[۸]
نُعَیْمی، عبدالقادر، ج۱، ص۲۲۷، الدراس فی تاریخ المدارس، به کوشش جعفر الحسنی، دمشق، ۱۳۶۷ق/۱۹۴۸م.
پس از ورود به عراق در مدرسه نظامیه بغداد به وعظ و تدریس کلام و قرائات پرداخت که ظاهراً تا هنگام مرگ ادامه داشت. [۹]
ابن جوزی، یوسف، ج۱، ص۷۵-۷۶، مراة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م.
ابوالکرم شهرزوری و ابن حسین بن عبدالحق یوسفی از جمله راویان و شاگردان درس او در عراق بوده‌اند. [۱۰]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، معرفة القّراء الکبار علی الطبقات و الاعصار، ج۱، ص۳۷۹، به کوشش محمد سید جاد الحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۴ - تدریسابن ابی کُدیّه عالمی جامع، شاعر و متکلمی نامدار بود. آن طور که خود گفته است، از ۴۴۳ق/۱۰۵۱م یعنی حدود ۷۰ سال به بتدریس علم کلام اشتغال داشته است. وی حافظه‌ای نیرومند داشت و کتاب سیبویه را از حفظ بود. [۱۱]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، معرفة القّراء الکبار علی الطبقات و الاعصار، ج۱، ص۳۷۹، به کوشش محمد سید جاد الحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۱۲]
صفدی، صلاح الدین خلیل، ج۱، ص۷۹، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
[۱۳]
صفدی، صلاح الدین خلیل، ج۱، ص۸۰، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
۵ - مذهبدر مذهب اشعری تعصب شدید داشت و در این راه از حنبلی مذهبان آزار بسیار دید. ابیاتی که از او بر جای مانده، در اثبات دعاوی اشاعره است. [۱۴]
ابن جوزی، یوسف، ج۱، ص۷۵، مراة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م.
۶ - فهرست منابع(۱) ابن تغری بردی، النجوم. (۲) ابن جزری، محمد، غایة النهایه فی طبقات القراء، به کوشش برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م. (۳) ابن جوزی، یوسف، مراة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م. (۴) ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق. (۵) ذهبی، شمس‌الدین محمد، معرفة القّراء الکبار علی الطبقات و الاعصار، به کوشش محمد سید جاد الحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. (۶) سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناجی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۴م. (۷) صفدی، صلاح الدین خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م. (۸) کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م. (۹) نُعَیْمی، عبدالقادر، الدراس فی تاریخ المدارس، به کوشش جعفر الحسنی، دمشق، ۱۳۶۷ق/۱۹۴۸م. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ابی کدیه»، ج۲، ص۸۴۹. |