وقت مخصوص نمازوقت اختصاصی، قسمتی از وقت نماز است که مختص به همان نماز است که اگر در آن وقت مخصوص، عمدا نماز واجب ترتیبی دیگری خوانده شود؛ نماز باطل است. مثلا در نماز ترتیبی ظهر و عصر و مغرب و عشاء، که اگر هر کدام در وقت اختصاصی دیگری خوانده شود؛ نماز باطل است. ۱ - وقت مخصوص و مشترک نمازهاوقت نماز ظهر و عصر از هنگام ظهر تا مغرب است، که از اول آن به مقدار ادای نماز ظهر بر حسب حال و وضع نمازگزار، وقت اختصاصی نماز ظهر است و چنین وقتی از آخر آن، وقت اختصاصی نماز عصر است و بین این دو وقت مختص، وقت مشترک نماز ظهر و عصر است. [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.
وقت نماز مغرب و عشا در حال اختیار از مغرب تا نصف شب است که از اول آن به مقدار ادای نماز مغرب بر حسب حال و وضع نمازگزار، وقت اختصاصی نماز مغرب است و چنین وقتی از آخر آن، وقت مختص نماز عشا است. و بین این دو وقت مختص، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است. [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.
۲ - معنی وقت مخصوصمقصود از وقت اختصاصی آن است که درصورتی‌که نماز مختص این وقت (ظهر مثلاً) را به نحو صحیح انجام نداده باشد خواندن نماز شریک (نماز عصر مثلاً) در این وقت مختص صحیح نیست، بنابراین خواندن نمازی که با این نماز در وقت شریک نیست - مانند نماز قضای همان روز یا غیر آن - در وقت اختصاصی اشکالی ندارد. و همچنین اگر نسبت به نماز صاحب وقت مختص، ذمّه‌اش فارغ شده باشد خواندن نماز شریک، در این وقت مختص اشکالی ندارد، بنابراین اگر نماز عصر را سهواً بر نماز ظهر مقدم بدارد و بعد از خواندن نماز عصر فقط به مقدار چهار رکعت وقت (تا غروب) باقی مانده باشد، در چنین صورتی خواندن نماز ظهر (که نماز شریک است) در این وقت مختص نماز عصر به نیّت ادا، جایز است. و همچنین اگر نماز ظهر را قبل از ظهر به گمان آنکه وقت آن شده بخواند و قبل از تمام شدن نماز ظهر، وقت داخل شود، بعد از تمام شدن این نماز می‌تواند نماز عصر را بخواند و واجب نیست که به مقدار گذشتن وقت چهار رکعت صبر کند و سپس نماز عصر را بخواند. بلکه اگر تمام نماز عصر در وقت (مختص) نماز ظهر واقع شود بنابر اقوی صحیح است، مثل اینکه به اعتقاد آنکه نماز ظهر را خوانده است نماز عصر را بخواند سپس معلوم شود که ظهر را نخوانده بوده است و تمام نماز عصر در وقت مختص به نماز ظهر واقع شده است، لیکن در جایی که هیچ بخشی از وقت مشترک را درک نکند، احتیاط ترک نشود. [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۷.
۳ - توضیح مطلب•وقت اختصاصی نماز ظهر: از اول اذان ظهر به مقدار یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر، وقت اختصاصی نماز ظهر می‌باشد. در این زمان خواندن نماز عصر جایز نیست. •وقت اختصاصی نماز عصر: در آخر وقت نماز عصر، نزدیک به مغرب، به مقدار خواندن یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر، وقت اخصاصی نماز عصر می باشد. در این زمان خواندن نماز ظهر جایز نیست. •وقت اختصاصی نماز مغرب: از اول وقت مغرب به مقدار خواندن یک نماز سه رکعتی، وقت اختصاصی نماز مغرب است. خواندن نماز عشاء در این زمان مخصوص جایز نیست. •وقت اختصاصی نماز عشاء: به اندازه خواندن یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر در آخر وقت نماز عشاء (نصف شب)، وقت اختصاصی نماز عشاء است. ۴ - یادآوریاول: هر گاه انسان عمداً نماز عشاء را تا نصف شب نخواند، وقت آن گذشته و باید قضا کند، امّا اگر به واسطه عذری نخوانده باشد، باید تا قبل از نماز صبح به جا آورد و نماز او ادا است. دوم: برای محاسبه نصف شب بنابر احتیاط از اول غروب آفتاب تا اذان صبح محاسبه می شوند. وسط این زمان، نیمه شب می‌باشد.) (اگر کسی نماز مغرب و نماز عشاء را از نیمه شب تأخیر انداخت از روی ناچاری مانند خواب، یا فراموشی و مانند آن، یا عمدا" تأخیر انداخته باشد. احتیاط این است که تا طلوع فجر، نماز مغرب و عشاء را به قصد مافی‌الذمه بخواند و اگر تا طلوع فجر، به مقدار هر دو نماز وقت باقی نمانده باشد احتیاطا" نماز عشاء را به جا آورد و احتیاط بیشتر این است که نماز مغرب و عشاء را پس از وقت به ترتیب قضا کند). ۵ - پانویس۶ - منبع• جمعی از نویسندگان، احکام اسلامی، ج۱، ص۵۱-۵۴. • پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «اوقات نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۰/۰۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |