نهضت علمی امام باقردر دوران امام محمدباقر (علیه‌السلام) زمینه برای فعالیت‌های علمی آن حضرت فراهم شد. به گونه‌ای که احادیث بسیاری از ایشان در زمینه‌های مختلف علوم در کتب اهل سنت و شیعه به یادگار مانده است. امام باقر (علیه‌السلام) شاگردان زیادی تربیت کرده‌اند که از میان آنها می‌توان به برخی از بزرگان اهل سنت از جمله ابوحنیفه، مالک و شافعی نیز اشاره کرد. ۱ - فعالیت های علمیامام باقر( علیه‌السلام) در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد همه بزرگان بنی‌هاشم بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود. به قدری روایات و احادیث، در زمینه مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن و امام حسین (علیهم السّلام) به جا نمانده بود. پیشوای پنجم طی مدت امامت خود، در شرائط نامساعد، به نشر و اشاعه حقایق و معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح نمود و جنبش علمی دامنه داری به وجود آورد که مقدمات تاسیس یک «دانشگاه بزرگ اسلامی» را که در دوران امامت فرزند گرامیش امام صادق (علیه‌السّلام) به اوج عظمت رسید، پی ریزی کرد. ۲ - شاگردانرجال و شخصیت‌های بزرگ علمی آن روز، و نیز عده ای از یاران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که هنوز درحال حیات بودند، از محضر آن حضرت استفاده می‌کردند. «جابر بن یزید جعفی» و «کیسان سجستانی» (از تابعین) و فقهائی مانند: «ابن‌مبارک»، «زهری»، «اوزاعی»، «ابوحنیفه»، «مالک»، «شافعی»، «زیاد بن منذر نهدی» از آثار علمی او بهره‌مند شده سخنان آن حضرت را، بی‌واسطه و گاه با چند واسطه، نقل نموده‌اند. ۳ - احادیث امام باقر در منابع رواییکتب و مولفات دانشمندان و مورخان اهل سنت مانند: طبری، بلاذری، سلامی، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی، و کتبی مانند: موطا مالک، سنن ابی‌داود، مسند ابی‌حنیفه، مسند مروزی، تفسیر نقاش، تفسیر زمخشری، و ده‌ها نظیر اینها، که از مهمترین کتب اهل سنت است، پر از سخنان پرمغز پیشوای پنجم است و همه جا جمله: «قال محمد بن علی» و یا «قال محمد الباقر» به چشم می‌خورد. کتب شیعه نیز در زمینه‌های مختلف سرشار از سخنان و احادیث امام باقر (علیه‌السّلام) است و هر کسی کوچکترین آشنایی با این کتاب‌ها داشته باشد، این معنا را تصدیق می‌کند. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «امام باقر (علیه‌السلام) بنیانگذار نهضت علمی»، تاریخ بازیابی ۹۸/۳/۲۳. |