موانع تضرع (قرآن)با اینکه تضرع مشکلات را حل میکند اما با این حال گاها موانعی دارد که مانع از آن می شود که انسان به درگاه خدا تضرع کند. ۱ - دلایل عدم تضرع۱.۱ - رفاه و آسایشرفاه و آسایش ، مانع تضرع به درگاه خداوند می گردد که در این مورد قرآن هم می فرماید: ولقد ارسلنا الی امم من قبلک فاخذنـهم بالباساء والضراء لعلهم یتضرعون• فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم و زین لهم الشیطـن ما کانوا یعملون• فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا علیهم ابوب کل شیء حتی اذا فرحوا بما اوتوا اخذنـهم بغتة فاذا هم مبلسون.ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق) خضوع کنند و تسلیم گردند! •چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان ، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! •(آری،) هنگامی که (اندرزها سودی نبخشید، و) آنچه را به آنها یادآوری شده بود فراموش کردند، درهای همه چیز (از نعمتها) را به روی آنها گشودیم؛ تا (کاملا) خوشحال شدند (و دل به آن بستند)؛ ناگهان آنها را گرفتیم (و سخت مجازات کردیم)؛ در این هنگام، همگی مأیوس شدند؛ (و درهای امید به روی آنها بسته شد). .ولى این همه نعمت در واقع خاصیت دو جانبه داشت هم ابراز محبتى براى بیدارى بود و هم مقدمهاى براى عذاب دردناک در صورتى که بیدار نشوند، زیرا میدانیم هنگامى که انسان در ناز و نعمت فرو رود، و ناگهان آنهمه نعمت از او گرفته شود سخت بر او دردناک خواهد بود، بخلاف اینکه تدریجا از او گرفته شود که زیاد در او مؤ ثر نخواهد گشت . وما ارسلنا فی قریة من نبی الا اخذنا اهلها بالباساء والضراء لعلهم یضرعون• ثم بدلنا مکان السیئة الحسنة حتی عفوا وقالوا قد مس ءاباءنا الضراء والسراء فاخذنـهم بغتة وهم لا یشعرون.و ما در هیچ شهر و آبادی پیامبری نفرستادیم مگر اینکه اهل آن را به ناراحتیها و خسارتها گرفتار ساختیم؛ شاید (به خود آیند، و به سوی خدا) بازگردند و تضرع کنند! •سپس (هنگامی که این هشدارها در آنان اثر نگذاشت)، نیکی (و فراوانی نعمت و رفاه) را به جای بدی (و ناراحتی و گرفتاری) قرار دادیم؛ آنچنان که فزونی گرفتند، (و همه‌گونه نعمت و برکت یافتند، و مغرور شدند،) و گفتند: «(تنها ما نبودیم که گرفتار این مشکلات شدیم) به پدران ما نیز ناراحتیهای جسمی و مالی رسید.» چون چنین شد، آنها را ناگهان (به سبب اعمالشان) گرفتیم (و مجازات کردیم)، در حالی که نمی‌فهمیدند. ۱.۲ - تزیین عملزیبا جلوه دادن کردارهای زشت از سوی شیطان ، مانع تضرع آدمی به درگاه خداوند می شود که در قرآن هم میخوانیم: فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا... وزین لهم الشیطـن ما کانوا یعملون.چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! .معناى آیه این است که : اینان در مواقع برخورد با ناملایمات و بلیات هم به سوى پروردگار خود رجوع نکرده ، در برابرش تذلل ننمودند، و دلهایشان تحت تاثیر قرار نگرفته ، همچنان سرگرم اعمال شیطانى خود شدند، اعمالى که آنان را از یاد خداى سبحان باز مى داشت و به اسباب ظاهرى اعتماد نموده خیال کردند که اصلاح امورشان همه بستگى به آن اسباب دارد، و آن اسباب مستقل در تاثیرند. ۱.۳ - شیطانشیطان، مانع تضرع و تذلل انسان به درگاه خداوند می شود و انسان را از این عمل باز می دارد. فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا... وزین لهم الشیطـن ما کانوا یعملون.چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! .در حقیقت علت عدم بیدارى آنها دو چیز بود نخست اینکه بر اثر زیادى گناه و لجاجت در شرک ، قلبهاى آنها تیره و سخت و روح آنها انعطاف ناپذیر شده بود (و لکن قست قلوبهم ).دیگر اینکه شیطان (با استفاده از روح هوا پرستى آنها) اعمالشان را در نظرشان زینت داده بود، و هر عمل زشتى را انجام مى دادند زیبا و هر کار خلافى را صواب مى پنداشتند (وزین لهم الشیطان ما کانوا یعملون ). ۱.۴ - غفلتغفلت، از موانع تضرع به درگاه الهی ذکر شده که در قرآن هم به این موضوع اشاره شده است در آنجا که می فرماید: واذکر ربک فی نفسک تضرعـا وخیفة ودون الجهر من القول بالغدو والاصال ولا تکن من الغـفلین.پروردگارت را در دل خود، از روی تضرع و خوف ، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان، یاد کن؛ و از غافلان مباش! ۱.۵ - قساوت قلبقساوت قلب ، مانع تضرع و زاری انسان به درگاه خداوند، حتی در شداید و سختیها می شود. فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم...چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! .(( لولا )) در اینجا چه براى وادار کردن باشد و چه براى نفى ، به هر حال در این مقام افاده نفى مى کند، به شهادت جمله (( و لکن قست قلوبهم )) قساوت قلب به معناى سنگدلى و مقابل نرم دلى است و آن اینست که آدمى چنان سخت دل شود که از مشاهده مناظر رقت آور و از شنیدن سخنانى که معمولا شنونده را متاثر مى کند، متاثر نشود. ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «موانع تضرع» رده‌های این صفحه : تضرع | موضوعات قرآنی
|