موارد استرجاعاِسترجاع یعنی گفتن «إنّا لِلّهِ و إنّا إلیهِ رجِعون» هنگام مصیبت است. ۱ - معنای لغوی و اصطلاحیاسترجاع، مصدر باب استفعال و از ریشه (ر-ج-ع) در لغت به معنای طلب رجوع و باز پس گرفتن چیزی است. [۲]
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج۲، ص۱۸۱۳.
این واژه بر پایه روایات فراوان برای گفتن آیه ۱۵۶ بقره:«إنّا لِلّهِ و إنّا إلیهِ رجِعون» هنگام بروز مصیبت، اصطلاح شده است. راز نامگذاری گفتن این جمله به استرجاع را می‌توان در جزء دوم آن «إنّا إلیه رجعون» جست که اقرار به بازگشت به سوی خداست.۲ - موارد استرجاع در قرآنخداوند در آیات ۱۵۵ ۱۵۶ بقره مواردی از قبیل مواجهه با ترس و گرسنگی و ضررهای مالی و جانی و از دست دادن محصولات را آزمون الهی و مصیبت و محل استرجاع دانسته و به صابرانی که هنگام مصیبت «إنّا لِلّهِ و إنّا إلیهِ رجِعون» می‌گویند، بشارت داده است: «وَ لَنَبلُوَنَّکُم بِشَیْء مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَ نَقص مِنَ الاْمول والأنفُسِ والثَّمرتِ وَ بَشِّرِ الصّبِرینِ • الّذینِ إذا اَصبَتهُم مُصِیبةٌ قالوا إنّا لِلّهِ وَ إنّا إِلیهِ رجِعُون» در شأن نزول آیه آمده است: امیرمؤمنان (علیه‌السلام) هنگام شنیدن خبر شهادت حمزه [۸]
کنزالدقائق، ج۲، ص۲۰۱.
یا جعفر کلمه استرجاع را بر زبان آورد. سپس این آیه نازل شد. در روایات فراوانی استرجاع به‌هنگام روبه‌رو شدن با هرگونه مصیبت، سفارش و از ویژگیهای امّت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هنگام بروز مصیبت شمرده شده است. بر اساس روایاتی از پیامبر، هرچه موجب اذیت مؤمنی شود، گرچه خاموش شدن چراغ یا فرو رفتن خاری در دست باشد از مصادیق مصیبت و جای گفتن استرجاع است. تکیه بر ایمان مخاطبان در آیه ۱۵۳ بقره: «یأیّها الّذینَ ءَامَنُوا استَعینوا بِالصّبرِ والصَّلوة» در فرمانِ کمک گرفتن از صبر و نماز می‌تواند اشاره به منشأ استرجاعِ صابران، یعنی ایمان ایشان باشد. به نقل جابر از امام باقر (علیه‌السلام) صبرِ مصیبت دیده مسترجع، از رضای او به فعل خداوند حکایت دارد. ۳ - فهرست منابعاحکام القرآن، جصاص؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر اطیب البیان؛ تفسیر روح البیان؛ تفسیر العیاشی؛ التفسیرالکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر نور الثقلین؛ جامع‌البیان عن تأویل آی‌القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ حاشیة محی‌الدین شیخ‌زاده علی تفسیر البیضاوی؛ الدرالمنثور فی‌التفسیر بالمأثور؛ روض‌الجنان و روح الجنان؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ الکافی؛ لغت‌نامه؛ مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن؛ مسکّن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد؛ مناقب آل‌ابی‌طالب؛ مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، سبزواری؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النهایة فی غریب الحدیث والاثر. ۴ - پانویس۵ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله اِسترجاع. رده‌های این صفحه : استرجاع
|