منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح (کتاب)منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح از علی بن طیفور بسطامی از اعلام قرن یازدهم هجری که در ترجمه ی مفتاح الفلاح شیخ بهایی نوشته است، برنامه‌ای روحی و روانی برای تمام اوقات شبانه روز می‌باشد. (جهت اطلاع بیشتر از کتاب مفتاح می‌توان به کتاب‌شناسی‌ای که ذیل کتاب مفتاح الفلاح در لوح نور الجنان انجام شده رجوع نمود.) ۱ - اهمیت کتاباستاد حسن زاده آملی بر این ترجمه مقدمه‌ای نوشته و میفرمایند که: «منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح»، یکی از مائده‌های پر فائده آسمانی است که عائد نفوس شیقه و شیفته به کمال می‌گردد. [۱]
منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، مقدمه ۲، ص۲.
انسان آگاه و زبان دان و گوهرشناس باید بدان انس بگیرد تا قداست و نفاست چنان در یتیم را دریابد، و گر نه زبان قلم در وصف و تحریر آن زبونست. مرحوم آیة الله مولی حسینقلی همدانی که به فرموده بعضی از مشایخ ما، سیصد تن از اولیاء الله در محضر انور او تربیت شده‌اند، می‌فرمود: «مفتاح الفلاح» شیخ بهائی برای عمل کردن خوب است. خود «منهاج» لسان صدق فصیحی است که پیش از مراجعه به تراجم رجال علم، و تذکره‌های ارباب قلم معرف مقام شامخ دانشمند بزرگ بسطامی، و فسحت میدان فضل و کمال اوست. زیرا که به حکم محکم قل کل یعمل علی شاکلته اثر هر کس نمودار دارائی اوست. انتشارات حکمت علاوه بر اینکه در تصحیح کتاب سعی بلیغ مبذول داشته است تا با طبع مطبوع و خوب به طرزی بدیع و مطلوب به رسم بهترین هدیه مرغوب در دست ارباب معرفت و کمال قرار گیرد، عباراتی که از اصل در «منهاج» ترجمه نشده‌اند با قلمی شیوا و رسا ترجمه و با اضافه بعضی تعلیقات بر آن فزوده است و برای تمیز فرع با اصل، ترجمه طاری را در میان معقوفتین نهاده است. مزید اینکه، این کتاب مسطور که خود یکپارچه نور است، رساله ما را که «نور علی نور» است به عنوان مدخل آن بیت معمور در مفتتح آن قرار داده است تا نفع آن عام و افادت آن تام باشد. ۲ - شیوه ترجمه«مفتاح الفلاح» چند ترجمه فارسی توسط علمای پیشین دارد که نسخ آنها در کتابخانه‌ها به فراوانی موجود است، از جمله آنها می‌توان ترجمه مرحوم آقا جمال گلپایگانی را نام برد. ولی هیچ یک از این ترجمه‌ها با توجه به زبان فارسی کنونی ترجمه‌ای گویا و روان محسوب نمی‌شوند. جز اینکه ترجمه علی بن طیفور بسطامی در میان آنها از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است. نثر شیوا و گویا و نیز توضیحات مفید و بجای مترجم بر متن، روی هم رفته یک «مفتاح الفلاح» فارسی را در اختیار ما گذاشته است. ۳ - ساختار ترجمهبا یادداشتی از ناشر و سپس مقدمه‌ای از آیة الله حسن زاده آملی و رساله ی نور ایشان آغاز می‌گردد. مقدمه مترجم، سپس مقدمه مؤلف آمده است. کتاب در شش باب و یک خاتمه که درباره ی حضور قلب نمازگزار و فهم معانی اذکار، تشکیل یافته است. در ادامه، آن تفسیر سوره مبارکه فاتحه گنجانده شده است. [۲]
منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، ص۴۳۱-۴۶۲.
علاوه بر ترجمه ی متن، برای ادعیه نیز یک ترجمه تحت اللفظی از علی بن طیفور افزوده شده تا خواننده برای دریافت معنای ادعیه دچار زحمت نباشد که این اضافه نیز توسط آقای استاد ولی صورت گرفته است و از دیگر سو از استاد حسن زاده آملی درخواست شده که بر سبیل مقدمه بر این ترجمه نکاتی پیرامون «دعا در معارف اسلامی» به خامه تحریر آورند، که حاصل این درخواست «رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور» است (که خود بحثی بدیع درباره ی دعا می‌باشد) که در ابتدای کتاب، و قبل از ترجمه، قرار گرفته است. ساختار رساله نور علامه حسن زاده در ابتدای این ترجمه رساله ی نور یک مقدمه و یازده فصل در دعا و ذکر و مناجات است و به نام «نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور» مسمات است. مقدمه: کلماتی چند حول مکانت و منزلت دعاء. فصل اول چهل کلمه مبارک منتخب ذکر و دعا از قرآن کریم و چهارده تبصره در بیان بعضی از اسرار. فصل دوم در بیان سر اینکه ادعیه ماثوره حائز لطائفی خاص‌اند که در روایات یافت نمی‌شوند با یک تبصره. فصل سوم در اینکه خداوند در هر چیز به کم اکتفاء کرد و حد برای آن معین فرموده است مگر در ذکر و دعا، با چهار تبصره. فصل چهارم در بیان عدد ماثور در بعضی ادعیه و اذکار. فصل پنجم در بیان اوقات و امکنه با یک تبصره. ۴ - وضعیت کتابنسخه کامل این ترجمه بسیار کمیاب است تا این که روزی خدمت آیة الله حسن زاده آملی صحبت از ترجمه «مفتاح الفلاح» به میان آمد و ایشان دو نسخه از این ترجمه به انضمام یک نسخه از اصل «مفتاح الفلاح» را در اختیار انتشارات حکمت جهت نشر، گذاشتند. تصحیح و مقابله را نیز آقای حسین استادولی، به عهده گرفتند که به خوبی و با دقت آن را به انجام رساندند. استاد حسن زاده آملی در مقدمه ی خود از چگونگی دو نسخه و خصوصیات و مزایای آن سخن به میان آورده‌اند. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |