مقبره احمد بن طاووسمقبره احمد بن طاووس، در محله «جباویین» شهر حلّه عراق قراردارد و از قدیم‌الایام زیارتگاه شیعیان بوده است. البته تاریخ‌نویسان در اینکه شخصیت مدفون در این مرقد همان جمال‌الدین احمد بن موسی باشد با دیده تردید نگریسته‌اند. تا آنجا که برخی از تاریخ‌نگاران کشور عراق، احتمال داده‌اند که این قبر، مدفن برادرزاده جمال‌الدین احمد بن موسی، یعنی قوام‌الدین احمد بن عزالدین حسن (متوفای۷۰۴ه. ق) باشد که قبر وی، به علت تشابه اسمی، به عمویش جمال‌الدین، منسوب شده است. ۱ - معرفی احمد بن طاووسجمالالدین ابوالفضائل احمد بن موسی بن جعفر، برادر «سید بن طاووس»، از علمای مشهور و بنام خاندان آل‌طاووس، به شمار می‌آید. ۱.۱ - مشایخ اجازه«علامه نوری» در خاتمه مستدرک الوسائل، مشایخ اجازه وی را هفت تن، به این شرح، نام می‌برد: فخار بن معد موسوی، سیدصفی‌الدین محمد بن معد موسوی، سیدمحیی‌الدین مشهور به «ابن اخی» ابوالمکارم ابن‌زهره حلبی، حسین بن احمد سوراوی، نجیب‌الدین بن نما، ابوعلی حسین بن خشرم و محمد بن غالب. ۱.۲ - شاگرداناز شاگردان وی نیز می‌توان به علامه حلی، و ابن داوود حلی اشاره کرد. ۱.۳ - آثار و تالیفاتبرخی از تالیفات وی، عبارت‌اند از: • بشری المحققین (در فقه، در ۶ جلد)؛ • الملاذ (در فقه، در ۴ جلد)؛ • العده (در اصول فقه)؛ • کتاب الروح نقضاً علی ابن ابی‌الحدید؛ • شواهد القرآن (در ٢ جلد)؛ • عین العترة فی غبن العترة؛ • زهرة الریاض فی المواعظ؛ • الاختیار فی ادعیة اللیل والنهار؛ • الازهار فی شرح لامیة مهیار و نیز عمل الیوم واللیلة. [۱]
بهاءالدین خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، ج١، ص٣۴٠.
[۲]
موسوی بجنوردی، سیدکاظم، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج٢، ص۵۵.
۱.۴ - وفاتجمالالدین ابن طاووس در سال ۶۷۳ه. ق، در حله درگذشت و جنازه‌اش در آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، به خاک سپرده شد. [۳]
ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، الحوادث الجامعة، ص٢٧٠.
بنابراین نمی‌توان برای قبر منسوب به وی در حله اعتبار و سندی تاریخی، قائل شد.۲ - تردید در صاحب مقبره«حیدر الجد»، یکی از تاریخ‌نگاران کشور عراق، احتمال داده است که این قبر، مدفن برادرزاده وی، قوام‌الدین احمد بن عزالدین حسن (متوفای ٧٠۴ه. ق) باشد که قبر وی، به علت تشابه اسمی، به عمویش، ابوالفضائل احمد بن موسی، منسوب شده است. [۴]
الجد، حیدر، مراقد آل طاووس فی الحلة، ص٣٩.
قوام‌الدین احمد، کنیه‌اش ابوطاهر و سیدی نیکوکار و نیکوسیرت بود و در دوره ارغون شاه مغول و برادرش کیخاتو، منصب امیر الحاجّ (سرپرستی حجاج) عراق را برعهده داشت و در سال ۷۰۴ه. ق، درگذشت. [۵]
ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، ج٣، ص۴٧٣-۴٧۴.
البته میان خاندان آل طاووس، شخص دیگری نیز به نام قوام‌الدین ابوطاهر احمد ابن علی بن علی وجود داشته که در واقع، نوه سید بن طاووس بوده و او همانند پدر و پدربزرگش، نقیب سادات بوده است. [۶]
ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، ج٣، ص۴٧٧.
شیخ یوسف بحرانی (متوفای ١١٨۶ه. ق) ضمن اشاره به مزار ابوالفضائل احمد بن طاووس در شهر حله، نوشته است که این زیارتگاه، در سال‌های اخیر بر مبنای خواب یکی از صالحان، ساخته شده است. [۷]
بحرانی، یوسف بن احمد، لؤلؤة البحرین، ص٢٣٢.
۳ - موقعیت مرقداین مقبره در محله «جباویین» شهر حلّه قرار دارد و از قدیم‌الایام زیارتگاه شیعیان بوده است. [۸]
بحرانی، یوسف بن احمد، لؤلؤة البحرین، ص۲۴۲.
۴ - توصیف ساختمان مقبرهمساحت تقریبی زیارتگاه، ۱، ۶۰۰ مترمربع است. ورودی بنا در خیابان اصلی قرار دارد و شامل در آهنی سبزرنگی است که بالای آن، کتیبه‌ای از کاشی، حاوی چند بیت شعر سروده شیخ محمدعلی یعقوبی، به چشم می‌خورد. براساس این ابیات، ساختمان زیارتگاه را حاج عبدالرزاق مرجان، در سال ١٣٧٧ه. ق، با هزینه سه هزار دینار، بازسازی کرده است. ورودی بنا، به حیاط سرپوشیده‌ای متصل است که سمت چپ آن، سالن بزرگی به عنوان شبستان و نمازخانه وجود دارد و کنار آن نیز، سالن دیگری است که برای کتابخانه، از آن استفاده شده و به کتابخانه امام صادق (علیه‌السّلام)، نامیده شده است. سمت راست حیاط زیارتگاه، اتاق مقبره، به ابعاد ۶• ۶ متر، قرار دارد که دارای گنبد ساده‌ای، به ارتفاع ۶ متر است. داخل اتاق مقبره، دو قبر برجسته به ارتفاع تقریبی نیم متر وجود دارد که یکی از آنها، قبر منسوب به ابوالفضائل احمد بن طاووس است و قبر دیگر نیز به «عبدالله بن طاووس» منسوب می‌باشد. گفتنی است این قبر دوم، در زیارتگاه مستقلی، در محل دیگری، قرار داشته است. اما در جریان تخریب آن، به علت نیاز به احداث پل، به این زیارتگاه منتقل شده است. حیدر الجد، معتقد است صاحب این قبر، عبدالله بن احمد بن رضی‌الدین علی بن رضی‌الدین علی بن طاووس می‌باشد [۹]
الجد، حیدر، مراقد آل طاووس فی الحلة، ص۴٠-۴١.
و در واقع پدر وی، همان قوام‌الدین احمد، نوه سید بن طاووس است که نقیب سادات بوده است که پیش از وی یاد کردیم.۵ - پانویس
۶ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مقبره احمد بن طاووس»، ج۲، ص۵۹. |