معنای اکمال دین در روز غدیراتمام و اکمال دین به امر امامت است بنابراین منظور از اکمال دین تنها به بیان احکام الهی نیست بلکه اکمال دین به مبیّن و شارح معصوم و مجری معصوم آن است او هم معارف دین را به طور صحیح بیان کند و هم از تحریف و ایجاد بدعت در دین جلوگیری می‌نماید و هم آن را به طور صحیح و کامل اجراء می‌نماید و این، تحقق پیدا نمی‌کند جز این که پیامبر مسئول این وظیفه مهم را مشخص نماید و از این رو در روایات، کمال دین را به ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌دانند. و این امر در روز عید غدیر خم تحقق پیدا کرده است. ۱ - اکمال دین در آیات قرآنکفّار در روز غدیر دچار یاس شدند زیرا آنها انتظار داشتند که آئین اسلام قائم به شخص باشد و با از میان رفتن پیامبر اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام به تدریج برچیده شود، چنانکه در جنگ احد وقتی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مجروح شد و عدّه‌ای شایعه کردند که آن حضرت کشته شد. شیوع این خبر باعث ایجاد امید و اثر مثبت در کفار و مشرکان و تزلزل در میان مسلمانان گردید به گونه‌ای که عدّه‌ای به سرعت از میدان جنگ خارج شدند! آیه‌ای نازل شد که دین اسلام قائم به شخص نیست بلکه آئینی است که تا ابد جاودان خواهد ماند: "و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضرّالله شیئاً و سیجزی الله الشاکرین؛ محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تنها فرستاده خداست. پیش از او هم فرستادگانی بودند که از دنیا رفتند اگر او بمیرد یا کشته شود باید شما سیر قهقرایی کنید و به آئین بت‌پرستی برگردید؟ آنها که به عقب برگردند و به دوران کفر و بت‌پرستی باز گردند تنها به خود زیان می‌رسانند نه به خدا زیرا با این عمل تنها سعادت خود را از بین برده و گرفتار شقاوت می‌شوند و خدا کوشش شاکران را پاداش می‌دهد". خداوند در قرآن از همین یاس کفار در روز غدیر سخن گفته و می‌فرماید: "الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم واخشون...؛ امروز کفار از دین شما ناامید شدند از آنها نترسید بلکه از (عذاب) من بترسید...". واقعه غدیر، مخالفانِ اسلام اعم از مشرکان و یهودیان و مسیحیان را مایوس و ناامید کرد چون آنها وقتی اسلام ظهور کرد، با آن به مبارزه برخاستند؛ آنها آیین و دین خود را بر حق می‌دانستند و می‌گفتند: "لن یدل الجنة الا من کان هوداً او نصاراً؛ کسی بجز یهود و نصاری داخل بهشت نمی‌شود". از طرفی سعی در حفظ آیین خود و از طرفی تلاش می‌کردند اسلام را به هر وضعی شده نابود کنند: "یُرِیدُونَ لِیُطفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِاَفْوَهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کرِهَ الْکَفِرُونَ؛ آنان می‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند؛ ولی خدا نور خود را کامل می‌کند هر چند کافران خوش نداشته باشند". کافران و مشرکان می‌خواستند با به سازش کشاندن پیامبر و برافروختن شعله جنگ و خاموش کردن نور الهی، دین را از بین ببرند اما در روز عید غدیر حادثه مهمی رخ داد که کافران مایوس شدند و آن نصب علی (علیه‌السّلام) به عنوان ولی و جانشین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود زیرا آنها علی (علیه‌السّلام) را شناخته بودند که او کیست و چه می‌کند و چه می‌گوید، از این رو با روی کار آمدن علی (علیه‌السّلام) آن طمع خام به یاس مبدّل شد و دین دارای ولی و قیّم شد. ۲ - اکمال دین در روایاتاز امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است که فرمودند: "بنی الاسلام علی الخمس علی الصلاة و الزکاة و الصوم و الحج و الولایة و لم یناد بشی ء کما نودی بالولایة؛ دین دارای پنج پایه است: ۱- نماز ۲- زکات ۳- روزه ۴- حج ۵- ولایت. سپس فرمود: ولایت با فضیلت‌ترین و با ارزش‌ترین آنهاست". یعنی ولایت به معنای حکومت و زعامت سیاسی است و آن که زعامت سیاسی جامعه را بر عهده دارد والی مسلمین است. او چون دین‌شناس و دین‌باور و متین و مفسّر دین و مجری حدود آن و مدافع حریم است؛ کلید دین است. و اگر دین دارای ولیّ و قیّمی با اوصاف گذشته باشد مقوّم دین و موجب کمال دین است، ناگفته نماند که دین اسلام در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز کامل بود زیرا در آن زمان قیّم و شارح و مبیّن دین و عامل و مجری حدود و مدافع آن، شخص رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بودند و بعد از ارتحال آن حضرت این شئون برعهده خلیفه آن حضرت است و این خلیفه باید با مستخلف عنه سنخیّت و هماهنگی داشته باشد و لذا جانشین رسول خدا از مقام عصمت برخوردار بود تا بتواند با برخورداری از این ویژگی به تفسیر معصومانه وحی و اجرای آن بپردازد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: "یوم غدیر خم افضل اعیاد امتی و هو الیوم الذی امرنی الله تعالی ذکره فیه بنصب اخی علی ابن ابیطالب (علیه‌السّلام) علماً لامتی یهتدون به من بعدی و هو الیوم الذی اکمل الله فیه الدین و اتمّ علی امتّی النعمة و رضی بهم الاسلام دیناً؛ روز غدیر خم از با فضیلت‌ترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خدای سبحان به من امر کرد تا برادرم علی را به عنوان نشانه امتم منصوب کنم تا آنها بعد از من به وسیله وی هدایت شوند و این روز همان است که دین در آن کامل شده و نعمت بر امتم تمام گردید. و اسلام به عنوان دین برای آنها پسندیده شده است". در حدیث دیگری امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و امرالامامة من تمام الدین؛ تمام و کمال دین به امر امامت است". ۳ - پانویس۴ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله "اکمال و اتمام دین در روز غدیر به چه معناست؟" |