مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین (کتاب)مؤلف مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین، بهاء الدین محمد بن حسین حارثی عاملی، معروف به شیخ بهایی (م ۱۰۳۰ ق) می‌باشد. این کتاب شامل مقدمه ارزشمندی در علم رجال و فروعات باب طهارت تا مستحبات و مکروهات استحمام است. ۱ - اهمیت کتابدر این مقدمه ارزشمند که بعدها در کتب فقهی و رجالی به آن مکررا استناد شده است، مطالب مهمی همچون تعریف علم حدیث ، شرایط قبول خبر، اسامی رجال مشترک مطرح شده است. این کتاب نظیر کتاب دیگر شیخ بهایی «الحبل المتین» از زمان نگارش مورد توجه فقها واقع شده است و نظریات آن را مطرح و بررسی کرده‌اند مثل: ۱. حدائق الناظرة شیخ یوسف بحرانی (م ۱۱۸۷ ق) ۲. ریاض المسائل سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق) ۳. کتاب الطهارة آیة الله خویی (م ۱۴۱۳ ق) ۴. نتائج الافکار آیة الله گلپایگانی (م ۱۴۱۴ ق) ۵. الموسوعة الفقهیة المسیرة شیخ محمد علی انصاری. ۲ - سبک نگارشاین کتاب به سبک فقه استدلالی نوشته شده و در حد نیاز اقوال و نظریات فقهای قبل از وی بررسی شده است. از آنجا که این کتاب مختصرتر از الحبل المتین است و پس از آن نوشته شده است در مواردی توضیح و تفصیل مطالبش به آن ارجاع داده شده است. ۳ - کلام بزرگاندر الذریعة در مورد این کتاب آمده است: ذکر فیه آیات الاحکام و تفسیرها و ما یناسبها من الاحادیث الصحاح و الحسان مع التوضیح و البیان خرج منه کتاب الطهارة فقط الی اواخر غسل الاموات کتبه بعد حبل المتین. در اعیان الشیعة در معرفی کتاب این گونه نوشته شده است: جمع فیه آیات الاحکام و شرحها و الاحادیث الصحاح و شرحها خرج من کتاب الطهارة لا غیر نحو ۴۵۰ حدیث مطبوع. [۲]
اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۹، ص۲۲۴.
۴ - نام گذاری و تالیفدر مورد علت نام گذاری آن با لفظ تثنیه در ص۲۶۸ آمده است: فجاء هذا الکتاب و لله الحمد و المنة جامعا بین احکام الکتاب و السنة فهو جدیر بان سمی مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین و حری بان یلقب بمجمع النورین و مطلع النیرین. یعنی از آنجایی که این کتاب در بردارنده احکام قرآن کریم و سنت معصومین علیه‌السّلام است این کتاب به نام‌های «دو خورشید» یا «دو سعادت» و یا «دو نور» و یا «دو آتش» نام گذاری شده است. مؤلف درباره علت تالیف آن در صفحات ۲۶۸ می‌نویسد: ان جماعة من فضلاء اخوان الدین و عظماء اخلاء الیقین الذین تکثرت فی نشر العلوم الدینیة مساعیهم و توفرت علی اشاعة احادیث اهل بیت النبوة دواعیهم قد التمسوا منی مع قلة بضاعتی و کثرة اضاعتی تالیف اصل یحتوی علی خلاصة ما تضمنته اصولنا الاربعة التی علیها فی هذه الاعصار اعنی الکافی و الفقیه و التهذیب و الاستبصار من الاحادیث الصحیحة الواردة فی الاحکام الشرعیة عن العترة الطاهرة النبویة لیکون قانونا یرجع الیه الدیانون من الفرقة الناجیة الامامیة و دستورا یعول علیها المجتهدون فی استنباط امهات المطالب الفرعیة. ۵ - تاریخ تالیفدر الذریعة تاریخ پایان آن ۱۷ ذی الحجة ۱۰۱۵ ق ذکر شده است. ۶ - نسخههادر الذریعة به سه نسخه اشاره شده که عبارتند از: ۱. نسخه سید علی شبر به خط محمد طاهر بن حسن علی کوسازی مربوط به ۱۱۰۲ ق. ۲. نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی مربوط به سال ۱۰۱۷ ق. ۳. نسخه متعلق به سید محمد تهجدی مربوط به سال ۱۰۳۱ ق. در کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه به نسخه‌های متعدد منتخبی همچون نسخه‌های آستان قدس رضوی، مسجد اعظم، کتابخانه ملک در تهران، مجلس شورای اسلامی، آیت الله مرعشی، آیت الله گلپایگانی اشاره شده است. [۷]
مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ص۲۲۰.
۷ - ترتیب مطالبمباحث کتاب شامل مقدمه‌ای در علم رجال ، وضوء انواع غسل‌ها، تیمم ، احکام آب‌ها احکام نجاست‌ها تا مستحبات و مکروهات حمام رفتن می‌باشد. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار شیخ بهایی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |