مستحبات قرائت قرآنمستحبات قرائت قرآن، آداب ظاهری و باطنی قرائت قرآن را می‌گویند. ۱ - تعریفآداب و مستحباتی برای تلاوت قرآن ذکر شده که بیشتر آن‌ها براساس آیات قرآن و روایات است. این آداب را به دو دسته «ظاهری» و «باطنی» تقسیم کرده‌اند: الف) آداب ظاهری: ۱. وضو گرفتن ؛ ۲. تلاوت در جای پاکیزه (بهترین جا مسجد است)؛ ۳. نشستن رو به قبله ؛ ۴. مسواک زدن پیش از تلاوت؛ ۵. گفتن «اعوذبالله من الشیطان الرجیم» و سپس «بسم الله الرحمن الرحیم»؛ ۶. با ترتیل و آهسته خواندن؛ ۷. خواندن با آواز خوش و صدای زیبا؛ ۸. ادا کردن حق آیات؛ یعنی گریستن هنگام خواندن آیات عذاب ، و امیدوار و خوشحال بودن هنگام آیات رحمت ؛ ۹. خواندن قرآن از روی مصحف بهتر از خواندن از حفظ است؛ ۱۰. سکوت و استماع هنگام تلاوت قرآن؛ ۱۱. استحباب تلاوت با صدای معتدل و قوی؛ ۱۲. استحباب شروع و ختم قرائت با دعا ؛ ۱۳. سجده کردن هنگام خواندن آیه سجده مستحبی؛ ۱۴. روزه گرفتن در روز ختم قرآن ؛ ۱۵. آغاز تلاوت قرآن پس از ختم آن؛ ۱۶. گفتن تکبیر از آخر سوره الضحی تا آخر قرآن؛ و…. ب) آداب باطنی: ۱. فهم اصل کلام؛ ۲. تعظیم متکلم ( خدا )؛ ۳. حضور قلب ؛ ۴. تدبر در قرآن (زیرا تدبر از حضور قلب بالاتر است)؛ ۵. رفع موانع قرآن (مانند: وسواس در ادای حروف از مخارج و رعایت تجوید ، تقلید کورکورانه در قرائت، و تفسیر به رای )؛ امام خمینی برای قرائت قرآن اهمیت ویژه‌ای قائل است و بر این سنت حمیده تاکید و تشویق دارند ولی از آفات آن نیز برحذر کرده و سالکان طریقت را از آن آفات آگاه کرده است و از جمله آفات قرائت قرآن را وقوف در ظواهر قرآنی و قناعت به صور آن می‌داند و معتقد است وقوف در حدود، اقتحام در هلاکت و قناعت به صور آن، بازماندن از قافله سالکان است. به اعتقاد ایشان سالک طریقت الهی در هر مرحله از مراحل تربیت و هر مرتبه از مراتب انس با قرآن که هست نباید به آن دل خوش کند و به رسیدن به آن مرتبه قناعت کند؛ بنابراین انیس با قرآن باید در هر مرحله از مراتب انس که هست، بکوشد تا قدم در مرحله بالاتر بگذرد در غیر این صورت ماندن در هر مرتبه مساوی با اقتحام و هلاکت و بازماندن از قافله سالکان است. از جمله آفات دیگر قرائت قرآن آن است که قاری گمان می‌کند در قرائت بدون معرفت بدون تدبر اثری نیست. به باور امام خمینی بعضی اهل باطن گمان می‌کنند که باید از ظاهر قرآن منصرف شد و باید به علوم باطنی آن پرداخت. درحالی‌که راه وصول به باطن، تادب به‌ظاهر است. همچنین ایشان معتقد است حصر قرآن به‌صورت ظاهری و سرگرم شدن به الفاظ قرآن نیز از مکاید شیطان است. بلکه سرّ نزول قرآن دعوت به معارف حقه و اخلاق حسنه است. بنابراین امام خمینی دو گروه مفرط را توبیخ می‌کند، گروه اول، کسانی که سرگرم الفاظ قرآن می‌شوند و با قصر قرآن به آداب ظاهری از شناختن حق قرآن بازمی‌مانند و گروه دوم که خود را اهل باطن می‌دانند از ظاهر قرآن و قرائت آن بی‌نیاز و محروم می‌باشند. پس این دو طایفه هر دو از جاده اعتدال خارج و از نور هدایت به صراط مستقیم قرآنی محروم و به افراط و تفریط منسوب‌اند درحالی‌که عالم محقق و عارف مدقّق باید قیام به‌ظاهر و باطن کند و به ادب‌های صوری و معنوی متادب گردد، چنانچه ظاهر را به نور قرآن متنور می‌کند، باطن را نیز به انوار معارف و توحید آن نورانی کند. ۶. تخصیص ( قاری خود را طرف خطاب قرآن فرض کند)؛ ۷. اثرپذیری از قرآن. و…. [۷]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۱، ص (۲۰-۲۱)..
۲ - عناوین مرتبطمحرمات قرائت قرآن . ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مستحبات قرائت قرآن». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های تفسیری امام خمینی
|