مزار محمد اصغر بن امام زینالعابدینزیارتگاهی در شمال شهر کوفه قرار دارد که بر اساس مشهور، مدفن سه تن از فرزندان امام سجاد (علیه‌السّلام)، به نام محمد اصغر، فاطمه و علیه می‌باشد، اما اثبات اینکه فرزند یا نواده امام سجاد (علیه‌السّلام) در اینجا دفن شده باشد، مورد تردید است. ۱ - موقعیت جغرفیاییزیارتگاه امامزاده محمد اصغر، در منطقه «بلوش»، در شمال شهر کوفه قرار دارد که امروزه به «سهیلیه» یا منطقه جماعه، شهرت دارد. ۲ - توصیف بناساختمان بقعه را سید ثامر عبدالحمزه محمد ذبحاوی بنا کرده و خود نیز خدمتگزار زیارتگاه بوده و تاکنون چندین بار آن‌را بازسازی نموده است، شالوده بنا از آجر و سیمان و گچ ساخته شده است و بیش از شصت سال قدمت دارد، مساحت بنا، ۲۵۰ متر و به شکل مربع مستطیل است و بالای آن، گنبدی دایره‌ای بر ساقه‌ای حدود ۵/ ۲ متر، قرار داده شده و چند روزنه برای نورگیری در ساقه، بنا شده است. ورودی بنا، درِ آهنی به ابعاد ۵/ ۲ در ۲ متر دارد که در جانب شمال، قرار داده شده است. وسط بقعه، ضریح مشبک چوبی روی قبر امامزاده نصب شده است و کنار آن نیز، مدفن دو خواهر امامزاده، به نام‌های فاطمه و علیه، به چشم می‌خورد که روی آنها نیز ضریح آهنی، نصب شده است. [۱]
عامری، ثامر عبدالحسن، المراقد والمزارات فی العراق، ص۴۲۴.
۳ - مدفونین در مزاربر اساس مشهور، سه تن از فرزندانِ امام سجاد (علیه‌السّلام) در این مزار آرمیده‌اند که اسامی آنان عبارت‌اند از: محمد اصغر، فاطمه و علیه. بر اساس برخی از منابع، امام سجاد (علیه‌السّلام) دو فرزند به نام محمد داشته است که یکی با عنوان ابوجعفر محمد و ملقب به باقر (علیه‌السّلام) و امام پنجم شیعیان بود و دیگری محمد اصغر است که مادرش، ام‌ولد بود. بیهقی، نخستین عالم انسابی است که محمد اصغر را از جمله فرزندان امام سجاد برشمرده و نوشته او بلاعقب بوده است، سپس وی ادامه می‌دهد که همسر فاطمه، دختر امام سجاد (علیه‌السّلام)، «داوود بن علی بن عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب» بوده که پس از وفات ام‌الحسین (در برخی منابع امّ‌الحسن ذکر شده که از داوود یک پسر به نام موسی داشته است. [۳]
رجایی موسوی، سیدمهدی، المعقّبون من آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۱.
) با فاطمه ازدواج کرده است. همچنین بیهقی، همسر «علیه» را علی بن حسین اثرم بن حسن مثنّی بن امام حسن (علیه‌السّلام) ذکر نموده است. [۴]
بيهقی، علی بن زيد، لباب الانساب، ج۱، صص ۳۸۲ و ۳۸۳.
امام فخر رازی نیز محمداصغر را از فرزندان بلاعقب امام سجاد (علیه‌السّلام) بر می‌شمارد و داوود بن علی را همسر فاطمه، ذکر می‌نماید، فاطمه پس از خواهرش ام‌الحسن، با داوود ازدواج کرد و از او صاحب یک فرزند دختر شد. او همچنین «علیه» را همسر علی بن حسین اثرم ذکر می‌کند و می‌نویسد پس از مدتی از او جدا شده و به عقد عبدالله بن عبدالله بن جعفر طیار بن ابی‌طالب در آمده است. اما فرزندی از او نداشته است. ۴ - ادعای خادم بقعهابوسعیده موسوی می‌نویسد: خادم بقعه گفت که قدمت بنا، بیش از چهارصد سال است، اما این ادعا، ثابت نشده است، زیرا تاکنون هیچ‌یک از گردشگران و مستشرقان، به وجود چنین بنای قدیمی، اشاره نداشته‌اند و نویسنده تاریخ کوفه نیز از این مزار، در کتابش یاد ننموده است. وی ضمن انکار وجود فرزندی برای امام سجاد (علیه‌السّلام) به اسم محمد اصغر، ادامه می‌دهد که برخی ادعا می‌کنند که این مکان، مدفن محمد بن یحیی بن امام سجاد (علیه‌السّلام) است، اما این ادعا نیز مردود است، زیرا امام سجاد (علیه‌السّلام) فرزندی به نام یحیی نداشته است، بنابراین اثبات اینکه فرزند یا نواده امام سجاد (علیه‌السّلام) در اینجا دفن شده باشد، مورد تردید است و اگر دفن بودن شخص یا اشخاصی، در این مکان ثابت شد، در این صورت، نسب آنان مجهول است. [۶]
ابوسعيده موسوى، سيدحسين، تاریخ المشاهد المشرّفة، ج۶، صص۱۶۴ - ۱۶۵.
۵ - پانویس
۶ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «مزار محمد اصغر بن امام زین‌العابدین» ج۱، ص۱۵۰. |