مرقد صافی صفامرقد صافی صفا یمانی، حدود ۵۰۰ متری غرب حرم مطهر امام علی (علیه‌السّلام) و در کنار بحر النجف واقع است و به «صفّة صافی صفا» نیز مشهور است. این مکان در حقیقت مقام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و بارگاه اثیب الیمانی معروف به «صافی صفا» بوده و از نمادها و آثار تاریخی شهر نجف اشرف به شمار می‌رود که تاریخ آنها به صدها سال پیش برمی‌گردد. اولین گنبد این بارگاه در قرن هشتم هجری بنا شد و تا سال ۱۰۴۴ هجری چندین بار مرمت و بازسازی گردید. از ۵۵۰ سال گذشته تا به امروز، پرده‌داری بارگاه با خاندادن آل الدروایش مخزومیه است. ۱ - موقعیت جغرافیاییاین مکان در حقیقت مقام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و بارگاه صحابی «اثیب الیمانی» معروف به «صافی صفا» بوده و از نمادها و آثار تاریخی شهر نجف اشرف به شمار می‌رود که تاریخ آنها به صدها سال پیش برمی گردد. بارگاه صافی صفا در خیابان کمربندی در جهت غربی شهر نجف، در حدود ۵۰۰ متری حرم مطهر امام علی (علیه‌السّلام) و مشرف به دریاچه آن واقع شده است. در سمت جنوبی مرقد صافی صفا مقام امام زین‌العابدین واقع شده و هم چنان پا برجاست. این مکان محل توقف و راز و نیاز امام سجاد (علیه‌السّلام) در زمان‌هایی بوده است که برای زیارت حضرت علی (علیه‌السّلام) به نجف می‌آمدند. ۲ - شخصیت اثیب یمانی"اثیب یمانی" مردی صالح از اهالی یمن است که امام علی (علیه‌السّلام) در روزهای خلافت خود به سال ۳۸ هجری او را در این شهر به خاک سپرد و امروزه به مسجد و بارگاهی زیبا تبدیل شده است. اثیب یمانی احتمالا همان فردی است که در ایام خلافت حضرت علی (علیه‌السّلام) به کوفه آمد و امام به او دعایی آموخت که به عنوان دعای یمانی معروف است و برای پیروزی و غلبه بر دشمنان استفاده می‌شود. ۳ - وجه تسمیهدلیل نام گذاری این بنا به صافی صفا، انتساب آن به «صفاة الصفا» می‌باشد که به معنای محل تجمع کاروان‌های تجاری مشرف بر دریای نجف است. ۴ - پیشینه بناراویان تاریخ آورده‌اند که در گذشته منطقه "صفا" مکانی بوده برای استراحت کاروان‌ها. حضرت علی (علیه‌السّلام) وقتی برای زیارت وادی السلام از کوفه به نجف می‌آمدند در منطقه صفا توقف می‌کردند و به راز و نیاز می‌پرداختند. این مکان همان جایی است که پیامبر خداوند حضرت موسی (علیه‌السّلام) درآنجا با خدای خود راز و نیاز می‌کرد. به گفته تاریخ‌نویسان، این مکان بخشی از کوه طور سینا و الجودی است که کشتی نوح بر آن قرار گرفت. ظاهرا این محل چون محل زیارت حضرت موسی بوده است، حضرت علی (علیه‌السّلام) آن را به عنوان جایگاه نیایش خود انتخاب کرده بودند. این مکان علاوه بر اینکه محل نیایش‌های حضرت علی (علیه‌السّلام) بوده است، مرقد "اثیب یمانی" یکی از یاران نزدیک امیرالمومنین (علیه‌السّلام) و از بزرگان و ثروتمندان یمن نیز می‌باشد. ۵ - مرقد اثیبدر این مقبره، قبری وجود دارد که به « صافی صفا» منسوب است. دیلمی در « ارشاد القلوب» خود، نقل کرده است که روزی حضرت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) کنار صحرای نجف نشسته بود. ناگاه دید ناقه سواری، جنازه‌ای را جلوی خود گرفته است و به سوی نجف می‌آید. چون نزدیک شد، به حضرت سلام کرد. حضرت پاسخ سلامش را داد و از او پرسید: «از کجا می‌آیی؟» گفت: «از یمن». گفت: «این جنازه کیست؟» گفت: «جنازه پدرم است. آورده‌ام در این سرزمین دفن کنم». حضرت فرمود: «چرا او را در شهر خود، دفن نکردید؟» گفت: «پدرم چنین وصیت کرد و گفت: مردی در آنجا دفن خواهد شد که به شفاعت او مثل تعداد ربیعه و مُضر (دو قبیله بزرگ عرب) آمرزیده می‌شوند». حضرت فرمود: «آن مرد را می‌شناسی؟» گفت: «نه». حضرت، چند مرتبه فرمود: «به خدا! آن مرد، منم. حال برخیز و پدرت را به خاک بسپار». می‌گویند قبری که در مقبره صافی صفا است، قبر همان مرد است. ۶ - ساخت گنبداولین گنبد این بارگاه در دوران «سلطان اویس جلائری» و به دست «علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح» و به کمک «حاج محتشم فهمانی» در سال ۷۵۹هجری بنا شد و تا سال ۱۰۴۴هجری برابر با ۱۹۸۲ میلادی چندین بار مرمت و بازسازی شد. هنگامی که خانه‌های قدیمی اطراف بارگاه صافی صفا به هدف هموار کردن و مسطح کردن منطقه تخریب شد، پرده‌داری بارگاه اثیب الیمانی به خاندادن آل الدروایش مخزومیه رسید و آنها از ۵۵۰ سال گذشته تا به امروز سدانت آن را برعهده دارند. ۷ - بازسازی و امکاناتپس از اخذ تصمیم مبنی بر بازسازی مراقد آسیب دیده شیعیان و مراقدی که زیر نظر اداره کل زیارتگاههای شیعه عراق قرار دارند، بارگاه اثیب الیمانی در ساختمانی چهار طبقه و به مساحت ۳، ۷۵۰ مترمربع بازسازی شد. • طبقه اول آن زیرزمینی است که حاوی مهمان‌خانه‌ای با ظرفیت هزار زائر می‌باشد. • طبقه دوم این ساختمان شامل قبر شریف و محراب نماز است، همچنین موزه قطعه‌های سنگی در همین طبقه وجود دارد که به تاریخ ساخت مرقد اشاره دارد. به علاوه در این موزه قطعه‌های باستانی و تاریخی وجود دارد که قدمت‌شان به صدها سال می‌رسد که در ضلع جنوبی ضریح مقدس قرار دارد. • طبقه سوم این ساختمان حاوی سالن مناسبت‌ها، نمازخانه و کتابخانه است. • طبقه آخر نیز ویژه بخش‌های اداری، دفتر تولیت این آستان و مرکزی متشکل از بخش‌هایی شامل علوم قرآن، رصدخانه و واحد امور فکری و فرهنگی است. از طرف دیگر رصدخانه بارگاه اثیب الیمانی مرکز مهمی برای رصد پدیده‌های خسوف و کسوف و رویت هلال ماههای حرام و دو ماه رمضان و ذی حجه به شمار می‌رود و رویت افق در این منطقه با توجه به مشرف بودن آن بر دریای نجف، واضح و روشن است. ۸ - فهرست منابع• ارشاد القلوب، حسن بن محمد (الدیلمی)، ط ٢، قم، ذوی‌القربی، ١۴٢٩ه. ق. ۹ - پانویس
۱۰ - منابعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مرقد صافی صفا»، ج۱، ص۷۳. رده‌های این صفحه : اماکن زیارتی نجف | مدفونان در نجف | مزار اصحاب امام علی | مکان‌های تاریخی نجف | مکان‌های منتسب به امام علی
|