مجاز القرآن (کتاب)کتاب مجاز القرآن نوشته ابو عبیده، معمر بن مثنی تیمی بصری، نحوی و لغوی بزرگ (متوفای ۲۱۰) است. مجاز القرآن تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن است. ۱ - معرفی اجمالی نویسندهوی عالمی متبحر و دانشمندی فرزانه، عالم به لغت و آداب و تاریخ عرب، شاگرد یونس نحوی و ابوعمر بن علاء و اولین کسی بود که در غریب الحدیث کتاب نوشت و مرجعی عظیم و منبعی سرشار برای اهل ادب و نحو و لغت بود. همگام با غریب الحدیث، در تفسیر غریب القرآن نیز نوشتار با ارزشی دارد. ۲ - محتوای کتابکتاب وی گرچه به نام مجاز القرآن است و گمان می رود تنها در مسائل ادبی و لغوی تدوین یافته باشد، ولی هدف، همان است که فراء در کتاب معانی القرآن دنبال کرده است. اساسا در آن هنگام، عناوینی چون غریب القرآن، معانی القرآن، مجاز القرآن و حتی تفسیر القرآن و تأویل القرآن حاکی از یک حقیقت بوده و آن، تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن بوده است. ۳ - مقایسه کتاب با معانی القر آن فراءبا مختصر مقایسه این کتاب با معانی القرآن فراء ملاحظه می شود روش و سبک هر دو یکی است ولی به دو نام. می گویند: ابراهیم بن اسماعیل یکی از کاتبان فضل بن ربیع وزیر دربار هارون الرشید درباره آیه‌ای از قرآن از ابوعبیده پرسش کرد و او به هنگام پاسخ، بر آن شد که کتابی در معانی القرآن آماده و تألیف کند. ۴ - ویژگی کتاباین کتاب عمدتا توضیح واژگانی قرآن است و واژه‌هایی را که نیازمند به توضیح می‌دیده آورده و فراوان به اشعار عرب استناد کرده است. این روش، روشی است که در بسیاری از تفاسیر سلف که به دست ادیبان و نحویان نگاشته شده است دیده می شود. از این رو مجاز القرآن کتابی است در شرح واژگان و عبارات مشکل قرآن (با عباراتی کوتاه و فشرده) اعم از آنکه مشکلات از مقوله مجاز و استعاره باشد یا جز آن؛ البته به گستردگی معانی القرآن فراء نیست. ۵ - چاپاین کتاب گران‌بها و با ارزش در دو جلد، با تحقیق و پانوشته های محمد فواد سزگین در سال ۱۳۸۱ در مصر به چاپ رسیده است. ۶ - منبعمعرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۲۵-۳۲۶. |