قواعد تعارضقواعد تعارض، قواعد بیان گر وظیفه مکلّف در باب تعارض ادلّه می باشد. ۱ - تعریفقواعد تعارض، به قواعدی گفته می‌شود که وظیفه مکلف را در باب تعارض ادله بیان می‌کند. این قواعد نخست از راه بیان حکم عقل (صرف نظر از ادله خاص) به ارائه طریق پرداخته و در مرحله دوم صرف نظر از حکم عقل و پس از دست نیافتن به مرجحات و تعادل ادله، با رجوع به روایات ارائه طریق می‌نماید، زیرا روایات زیادی وجود دارد که بر خلاف مشهور که حکم اولی را تساقط می‌دانند، به عدم تساقط و ارائه طریق دیگر دلالت می‌کند. ۲ - راه رفع تعارض از راه تاویلدر این که آیا قبل از اعمال مرجحات، می‌توان از راه تاویل، تعارض را برطرف کرد. یا نه، اختلاف وجود دارد؛ مشهور اصولیون ، تاویل را، مگر در موارد خاص، مردود شمرده‌اند، ۲.۱ - مثالبرای مثال، اگر حدیثی بگوید: «ادع علماء البلد» و در روایتی دیگر چنین آمده باشد که: «لاتدع علماء البلد»، می‌توان آن را چنین تاویل کرد که روایت اول مربوط به علمای بالای شهر و روایت دوم مربوط به عالمان پایین شهر است. اما این تاویل بدون شاهد و قرینه است. البته در مواردی که دو حدیث متواتر یا دو آیه وجود داشته باشد چاره‌ای جز تاویل نیست. [۲]
جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۸، ص۹۶.
[۴]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۶، ص۱۵۶.
۳ - عناوین مرتبطقاعده اولیه متعارضین؛ قاعده ثانوی متعارضین. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۴۷، برگرفته از مقاله «قواعد تعارض». رده‌های این صفحه : قواعد
|