قرآن و علوم طبیعت (کتاب)یکی از کتب سودمند و قوی بنیادی که در زمینه رابطه قرآن و علوم نوشته شده و یکی از بهترین آثار تالیفی فارسی در این‌باره است، کتاب «قرآن و علوم طبیعت» اثر دکتر مهدی گلشنی استاد فیزیک در دانشگاه صنعتی شریف و ریاست پژوهشگاه علوم انسانی کل کشور است. کتاب وی در این زمینه از بهترین کتاب‌های معاصر شناخته شده است. وی کتابش را در چهار فصل نوشته که در اصل، حاصل از چهار مقاله وی است که بدواً برای عرضه در برخی کنفرانس‌های بین المللی تهیه شده بودند و همگی در مجلات داخلی یا خارجی چاپ شده‌اند. فصل مشترک آنها این است که تماما مربوط به قرآن و علوم طبیعت هستند. ۱ - معرفی اجمالی مؤلفکتاب قرآن و علوم طبیعت نوشته دکتر مهدی گلشنی (دکترای فیزیک) است. او دلباخته معارف اسلامی اصیل است. پیشرفت او در این زمینه موجب شده تا در کنار سمت استادی فیزیک در دانشگاه صنعتی شریف، ریاست پژوهشگاه علوم انسانی کل کشور به وی سپرده شود. ۲ - معرفی کتابگلشنی در این کتاب در پی تطبیق آیات قرآن بر پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی معاصر نیست، بلکه معتقد است برخی آیات قرآنی جهت ترغیب آدمیان به کشف اسرار طبیعت نازل گشته و آنها را نسبت به تعلم علوم طبیعی و در نتیجه توجه به عظمت خلقت و در نهایت نزدیکی به خالق جهان تشویق فرموده است. گذشته از این پیشرفت علم فهم بعضی از آیات قرآنی را آسان می‌سازد. در قرآن کریم بیش از ۷۵۰ آیه وجود دارد که در آنها به پدیده‌های طبیعی اشارت رفته است. این آیات پیام‌های مهمی برای دانشمندان مسلمان دربردارند از جمله: در این آیات مطالعه تمامی ابعاد طبیعت و کشف اسرار خلقت مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین قانون‌مندی و هدف‌داری جهان آفرینش و کمال آن به آدمیان گوشزد شده است. دعوت به شناخت طبیعت و بهره‌برداری از مواهب آن در حدی که از حدود الهی تجاوز صورت نگیرد و دعوت به جهان‌بینی و معرفت‌شناسی و ... از دیگر پیام‌های این آیات کریمه هستند. کتاب با ارائه تصویری اسلامی از علم و بیان علل انحطاط علوم طبیعی در جهان اسلام، پیشنهاداتی برای یک رنسانس علمی در جهان اسلام ارائه می‌کند. در ادامه به بررسی نقش علم و صنعت در جامعه اسلامی و بیان آیات و روایاتی که در آنها نسبت به اهمیت علوم طبیعی اشاره رفته است پرداخته و بعد علمی قرآن کریم را مورد بررسی قرار می‌دهد. در پایان به بیان دیدگاه قرآن درباره شناخت طبیعت و بیان مسائل مهم طبیعت‌شناسی و مجاری شناخت طبیعت و آفات شناخت و نیز بیان اصول راهنما در شناخت طبیعت اشاره شده است. ۳ - ساختار و محتوای کتابکتاب مشتمل بر یک پیشگفتار و چهار فصل می‌باشد: ۱.در فصل اول، تلقی اسلام از دانش مطرح است. بعد علمی امت اسلامی که شامل مباحثی درباره تصور اسلامی علم، ملاک مفید بودن علوم، انحطاط علوم طبیعی در جهان اسلام و پیشنهادات می‌باشد. هدف نویسنده در آن این بوده که نشان دهد توصیه اسلام برای کسب دانش منحصر به معارف خاص شریعت نیست؛ بلکه شامل همه دانش‌هایی است که وسیله نزدیکی به خدا می‌شود؛ چون تمام دانش‌ها، اعم از علوم طبیعی و علوم شرعی، همه وسایل قرب به خدا هستند و تا وقتی این نقش را ایفا می‌کنند اهمیت دارند. ۲. در فصل دوم، تلاش شده که دلایل اهمیت علوم طبیعی از دیدگاه اسلام روشن شود. بر دو دلیل عمده متکی است: نقشی که این علوم در شناخت خداوند ایفا می‌کنند و نقشی که در استقلال و اعتلای امت اسلامی دارند. نقش علم و صنعت در جامعه اسلامی که به مطالبی درباره اسلام و علوم طبیعی، دلائل اهمیت علوم طبیعی از نظر اسلام و جمع‌بندی می‌پردازد. ۳. در فصل سوم، به پدیده‌های طبیعی در قرآن اشاره شده است. بعد علمی قرآن کریم، که به بیان نگرش‌ها به «آیات علمی» قرآن، پیام قرآن برای دانش پژوهان مسلمان پرداخته است. ۴. در فصل آخر، مساله شناخت طبیعت از دیدگاه قرآن مطرح شده است. شناخت طبیعت از نظر قرآن کریم که درباره هدف طبیعت‌شناسی، امکان شناخت طبیعت، مسائل مهم طبیعت‌شناسی، مجاری شناخت طبیعت، آفات شناخت و اصول راهنما در شناخت طبیعت به بحث می‌پردازد. مؤلف محترم در این چهار فصل، مباحث را به گونه‌ای شایسته مطرح کرده و به‌خوبی از عهده آن برآمده است و از این راه خدمتی قابل تقدیر به دین و قرآن کرده است. در پایان کتاب هم فهرستی از منابع و اعلام مورد استفاده و موجود در کتاب ارائه شده است. [۱]
گلشنی، مهدی، قرآن و علوم طبیعت، ص۵-۲۴۱.
۴ - نسخه شناسیاین کتاب در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۲۵۳ صفحه برای اولین بار در سال ۱۳۷۵ شمسی توسط نشر مطهر منتشر شده است ۵ - پانویس
۶ - منبعمعرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۴۷۳. نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |