قدرت (اصول)قدرت، توانایی انجام یا ترک فعل از روی اراده و اختیار است. ۱ - تعریفقدرت به معنای توانایی انجام فعل و یا ترک آن، از روی اراده و اختیار است. ۱.۱ - تعریف کتاب «التعریفات»در کتاب «التعریفات» آمده است: «هی الصفة التی یتمکن الحی من الفعل و ترکه بالارادة». [۱]
جرجانی، محمد بن علی، کتاب التعریفات، ص۷۴.
۱.۲ - قدرت از شرایط عامه تکلیفدر میان اصولیون، مشهور است که قدرت از شرایط عامه تکلیف محسوب می‌گردد؛ یعنی اگر مکلف عاجز باشد و نتواند مامور به را در خارج انجام دهد، هیچ تکلیفی متوجه او نمی‌گردد، زیرا با فقدان شرط، مشروط نیز محقق نمی‌شود. برخی از اصولی‌ها اعتقاد دارند قدرت، شرط تکلیف نیست، هم چنان که علم نیز شرط تکلیف نیست، بلکه سبب معذور بودن در مخالفت با مولا و عقاب نشدن مکلف می‌شود، زیرا خطاب مولا به صورت عام بوده و شامل همه مکلفان عاجز و غیر عاجز می‌گردد، اما عقل، شخص ناتوان را در مخالفت با تکلیف مولا به علت ناتوانی او معذور دانسته و عقاب را از او ساقط می‌داند. ۲ - مقصود از قدرت، قدرت شرعیدرباره شرعی یا عقلی بودن قدرتی که شرط تکلیف است اختلاف وجود دارد؛ مرحوم «میرزای نایینی» اعتقاد دارد مقصود از قدرت، قدرت شرعی است، اما بیشتر اصولی‌ها معتقدند آن قدرت، قدرت عقلی و تکوینی است. ۳ - تعریف قدرت شرعیقدرت شرعی به قدرتی گفته می‌شود که در خطاب شارع اخذ شده و برای حصول آن دو شرط لازم است: ۱. شخص عقلا بر انجام تکلیف قدرت داشته باشد (وجود قدرت تکوینی)؛ ۲. تکلیف فعلی مضاد با آن وجود نداشته باشد (عدم ابتلا به منافی). ۴ - فرق قدرت عقلی با شرعیدر قدرت عقلی، امر به «صرف الوجود طبیعت» تعلق گرفته است، اما در قدرت شرعی امر بر روی «طبیعت مقدوره» رفته است. [۲]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۲، ص (۲۹۰-۲۸۹).
[۳]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۶، ص (۲۰۴-۱۸۶).
[۴]
حیدر، محمد صنقور علی، المعجم الاصولی، ص۷۹۸.
[۵]
تهانوی، محمد اعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص۱۱۸۲.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «قدرت». |