فرایند مشاوره در تحلیل تبادلیفرایند مشاوره در تحلیل تبادلی، یکی از مباحث مطرح در علم روانشناسی بوده که از کیفیت روند اجرای این نوع از مشاوره بحث می‌کند. مشاوره در تحلیل تبادلی در صدد است فرد را به "خودشناسی" برساند تا بداند در مواجهه با محیط چگونه عمل کند. رسیدن به خودمختاری، هدف نهایی این روش بوده تا سه ویژگی آگاهی، رفتار مبتنی بر طیب خاطر و علاقه و صمیمیت با خودمختاری حاصل شود. [۱]
شفیع‌آبادی، عبدالله و ناصری، غلامرضا، نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، ص۲۳۳، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۸۶، چاپ ۱۳.
۱ - مقدمهنظریه تحلیل تبادلی، برای اولین بار در سال ۱۹۵۷ در یک کنفرانس علمی ارائه گردید. مشارکت اریک برن Eric Berne در نظریه تحلیل تبادلی از نقطه نظر فلسفی و نظری بود. پیروان او مطالب دیگری را بدان اضافه کرده و بخش عملی آن را تصحیح نمودند. [۲]
شیلینگ، لوئیس، نظریه‌های مشاوره، ص۱۲۹، ترجمه خدیجه آرین، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶، چاپ ششم.
هدف تحلیل تبادلی، از ارتباط محاوره‌ای آن است که حالت "من بالغ" را از تاثیرات مخرب حالات "من والدینی" و "من کودکی" آزاد کند. انگیزش و ایمنی، عوامل مهم تغییر هستند. انگیزش ریشه در سه منبع دارد: · نارضایتی از رفتار، افکار و احساسات کنونی حس ایمنی به وسیله آگاهی از قدرت شخص، توانایی مقابله با استرس، قابلیت تفکر عاقلانه و دسترسی به اطلاعات مورد نیاز و حدود اختیارات به وجود می‌آید. [۳]
شیلینگ، لوئیس، نظریه‌های مشاوره، ص۱۴۵، ترجمه خدیجه آرین، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶، چاپ ششم.
۲ - فراینددر تحلیل تبادلی، بر فرض "من خوب هستم"، "تو خوب هستی"، تاکید می‌شود و معنی آن این است که هر شخص دارای یک بخش دوست‌داشتنی است و قادر به تغییر می‌باشد. معنی این وضعیت آن نیست که مشاور نمی‌تواند زمینه‌هایی را برای تغییر پیشنهاد کند، بلکه یکی از اجزای اساسی فرایند مشاوره، قرارداد درمانی است که طی آن بین مشاور و مددجو نسبت به هدف‌های قابل‌اندازه‌گیری، توافق به عمل می‌آید و جهت مشاوره تعیین می‌شود. با استفاده از قرارداد، مشاور و مددجو حالت دو شریک برابر را پیدا می‌کنند. در این صورت، کار مددجو آن است که در مورد تغییرات مورد نظر خود، تصمیم بگیرد و وظیفه مشاور نیز آن است که تخصص و مهارت خود را برای ایجاد تغییرات مورد نظر مددجو، به‌کار گیرد. [۴]
ساعتچی، محمود، نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، ص۹۷، تهران، ویرایش، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۳ - مراحلدر اینجا به مراحل مختلف مشاوره در تحلیل تبادلی می‌پردازیم. ۳.۱ - تحلیل ساختیمشاور کار خود را ابتدا با تحلیل ساختی، شروع می‌کند. در تحلیل ساختی تقسیم‌بندی و تحلیل حالت‌های "من" تشریح می‌شود تا مراجع درک روشنی از ساخت شخصیت خود به‌دست آورد. در جریان درمان از به‌کار بردن واژه‌های مشکل، که برای مراجع نامفهوم است، خودداری می‌شود. درمانگر باید در فهمیدن زبان، یک متخصص باشد تا بتواند به نحو موفقیت‌آمیزی به تجزیه و تحلیل گفتگوهای مراجع اقدام کند. در جریان درمان، مراجع و درمانگر تجارب روزمره خود را با یکدیگر مبادله می‌کنند. رفتارها و تجارب نامطلوب مراجع توسط درمانگر مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد، بی‌معنی بودن پاره‌ای از آنها برای مراجع روشن می‌شود و سعی می‌شود تا مراجع به واقعیت اعمال خویش پی ببرد. [۵]
شفیع‌آبادی، عبدالله و ناصری، غلامرضا، نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، ص۲۳۴، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۸۶، چاپ ۱۳.
۳.۲ - تحلیل تبادلیمرحله دوم کاملا مانند مرحله اول آموزشی نیست اما محور و اساس، بینش است. وظیفه اصلی مشاور، تعلیم دادن مراجعان از انواع فرم‌های تبادلی و کمک به آنها برای درک تبادلات خودشان با دیگران است. [۶]
شیلینگ، لوئیس، نظریه‌های مشاوره، ص۱۴۶، ترجمه خدیجه آرین، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶، چاپ ششم.
۳.۳ - تحلیل بازیزمانی که افراد در دو سطح به صورت همزمان ارتباط برقرار می‌کنند و نتیجه این تبادلات نیز تنزل جایگاه باشد، آن وقت می‌توان گفت که این افراد دارند "بازی" می‌کنند. بازیکن یکی از سه جایگاه مثلث نمایشی را انتخاب می‌کند: آزاردهنده، نجات‌دهنده و قربانی. پنج روش برای درک پویایی بازی‌ها وجود دارد. · تحلیل رسمی بازی: تحلیل فواید مختلف یک بازی ۳.۴ - تحلیل طرحتحلیل طرح، شامل کاوش در مورد جزئیات تصمیماتی که مراجع درباره جایگاه زندگی خود می‌گیرد، است. اگرچه این تصمیمات در کودکی بوده، اما می‌توان از راه‌های مختلف به آنها پی ببریم مانند فهرست طرح، تحلیل افسانه‌ها، نگارش شرح زندگی به وسیله خود فرد. مراجعان از طریق تحلیل، قادر خواهند بود تا جایگاه زندگی خود را درک کنند و تصمیم‌های جدیدی در رابطه با تنظیم طرح‌های زندگی خود بگیرند. تصمیمات جدید، براساس درک جدید است که باعث می‌شود آنها دیگر نیازی به بازی‌ها و دیگر رفتارها بر ضد خود نداشته باشند. این تصمیمات جدید فرد را به سوی خودمختاری، خودانگیختگی و صمیمیت هدایت می‌کند. [۸]
شیلینگ، لوئیس، نظریه‌های مشاوره، ص۱۵۰، ترجمه خدیجه آرین، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶، چاپ ششم.
۴ - قدرتمندی مشاور یا مددجوبعضی از نظریه‌پردازان تاکید می‌کنند که مشاور تحلیل تبادلی باید قوی باشد و در صورت لزوم به مددجو اجازه عاطفی بدهد تا او نیز بتواند کاری را انجام دهد که در جهت مخالف امیال، والدینش می‌باشد. مفهوم دیگر قوی بودن مشاور آن است که با تامین حمایت موقت و کافی، از مددجو حفاظت به عمل آورد تا او بتواند اضطراب ناشی از رفتار کردن به شیوه‌ای مخالف با قصه‌های زندگی خود را تحمل و با آن مقابله کند. نظریه‌پردازان دیگر تاکید می‌کنند که مددجو باید قدرت خود را برای بازتصمیم‌گیری‌ها به‌کار گیرد که در این صورت، این نقطه‌نظر با نقطه‌نظر دیگری که می‌گوید: مددجو می‌تواند در بازتصمیم‌گیری‌هایش بر والد مشاور متکی باشد، مخالف است. در واقع معتقدند قدرت در وجود خود مددجوست، بنابراین، کار مشاور آن است که مددجو را یاری دهد تا او بتواند به توانایی خود دست یابد، از خود حمایت کند و اجازه تغییر پیدا کردن را به خود بدهد. اما هر دو گروه از نظریه‌پردازان، در این نقطه‌نظر مشترک هستند که مددجو مسئول اعمال و تصمیمات خود است. [۹]
ساعتچی، محمود، نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، ص۹۸، تهران، ویرایش، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «فرایند مشاوره در تحلیل تبادلی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۴/۱۱. رده‌های این صفحه : روانشناسی تربیتی | علوم تربیتی | فنون مشاوره | مباحث روانشناسی | مشاوره و راهنمایی
|