فتح قلعه‌های اسماعیلیه توسط هلاکو

---

فتح قلعه‌های اسماعیلیه، توسط هلاکوخان صورت گرفت. پس از حمله هلاکو به ایران و قلعه‌ها بیش از صد قلعه مستحکم اسماعیلیه در ایران ویران شد و غنایم زیادی نصیب مغول‌ها شد که هولاکوخان بین اطرافیان و سپاهیان خود تقسیم کرد.

۱ - بازگشت چنگیزخان به مغولستان

---

هنگامی که چنگیزخان از ایران به مغولستان بازگشت فقط قسمتی از شرق و شمال شرقی ایران فتح شده بود. با اینکه مغولان یکی از سرداران خود را برای حکومت در متصرفات خوارزمشاهیان تعیین می‌کردند و ایران زیر نظر حکومت مرکزی مغولستان اداره می‌شد اما مردم به پشتگرمی سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه مبارزات خود بر ضد مغولان را ادامه دادند به طوری که هر روز اخبار اختلال در امور و کانون‌های شورش به خان مغول می‌رسید به ویژه اسماعیلیان که از هرج‌و‌مرج ناشی از خلا قدرت خوارزمشاهیان سود برده به تقویت نیروی مادی و معنوی خود پرداخته علاوه بر استحکام قلعه‌های خود به فعالیت وسیعی در سراسر ایران و ماوراء‌النهر تا چین دست زدند. آنان با راهزنی و قتل شخصیت‌های سیاسی ناامنی را در سراسر قلمرو مغول گسترش دادند به طوری که حکومت مغول مصمم به فتح کامل ایران شد.

۲ - حمله به ایران

---

پس از گیوک در زمان حکومت منکوقاآن که خزانه در اثر موفقیت‌های قوبیلای در هند سرشار گشته بود زمینۀ جملۀ مجدد به غرب قلمرو به ویژه ایران فراهم شد. وقتی که بایجونویان یکی از فرماندهان مغول در ایران از شورش‌های اسماعیلیان و مخالفت‌های خلیفۀ بغداد نزد خان شکایت کرد و قاضی‌القضات قزوین نیز زره‌پوش نزد خان حضور یافته از استیلای ملاحده (اسماعیلیان) و خطر آن‌ها خان را آگاه ساخت منکوقاآن برادرش هولاکو را که که به شجاعت، دوراندیشی، تجربه و تعصب مذهبی معروف بود برای حمله به سرزمین‌های اسلامی انتخاب و فرمان حمله به ایران تا مصر را صادر کرده او را به عنوان حاکم این نواحی روانه غرب کرد.
در سال ۶۵۱ ه.ق هولاکوخان بر طبق فرمان خان مغول با لشکری جرار که یک پنجم مردان مغول در آن شرکت داشتند شروع به حرکت کرده قرار شد بایجو و جورماغون نیز که در ایران بودند به او بپیوندند. وی ابتدا فرماندۀ سپاهش، کیتوبوقا، را به قهستان فرستاد او که جز تصرف شهر تون موفقیتی نداشت به طوس برگشت.

۳ - رسیدن به سمرقند

---

دو سال بعد هولاکو به سمرقند رسیده فرمانی خطاب به حکام ایالات ایران صادر کرد که اگر در سرکوبی اسماعیلیان همراهی کنند به سلامت خواهند بود در غیر اینصورت بعد از اسماعیلیان سراغ آنان خواهد رفت. به دنبال این فرمان ملوک ایران به جز اسماعیلیه به استقبال او شتافتند. هولاکو از محتشم (محتشم به رئیس قلعه اسماعیلی اطلاق می‌شد.) قلعه‌های قهستان درخواست اطاعت کرد چون پذیرفته شد در سال ۶۵۴ همراه او عازم رودبار الموت شد. او ابتدا رسولی نزد رکن‌الدین خورشاه حاکم اسماعیلیان ایران فرستاد و او را وعده و وعید داد. در آن زمان خواجه نصیرالدین طوسی، اصیل‌الدین زوزنی، مؤید‌الدین و جمعی از بزرگان که نزد خورشاه بودند او را به اطاعت تشویق کردند ولی وی اهمال نموده به نشانه اظهار اطاعت برادرش را نزد هولاکو فرستاد. به دنبال این اقدام هولاکو دستور محاصره و حمله به قلعه‌ها را صادر کرد به طوری که رکن‌الدین مجبور شد همراه بزرگان از قلعه فرود آمده تمام قلعه‌ها و ذخائر را تسلیم کند. ولی سکنه قلعه مقاومت کردند لذا با شروع جنگ، قلعه ویران و اموال آن‌ها غارت شد. پس از این فتح هولاکو محتشم قلعه‌های قهستان را به آن حدود فرستاد تا بیش از پنجاه قلعه که مانده بود ویران کردند جز قلعۀ گردکوه که بیست سال مقاومت کرد.
به این ترتیب بیش از صد قلعه مستحکم اسماعیلیه در ایران ویران شد و غنایم زیادی نصیب مغول‌ها شد که هولاکوخان بین اطرافیان و سپاهیان خود تقسیم کرد و رکن‌الدین را به قرا قوروم فرستاد که در راه بازگشت کشته شد و به قدرت مادی و معنوی اسماعیلیان که به مدت دو قرن همواره در مردم و حاکمان ایجاد رعب و وحشت می‌کرد خاتمه داده شد.

۴ - پانویس

---