عبدالعزیز جواهریجواهری، آل، خاندان علمی شیعی در قرن سیزدهم تا پانزدهم در عراق است. یکی از شخصیت‌های این خاندان، عبدالعزیز جواهری است. ۱ - معرفی اجمالیعبدالعزیز جواهری در ۱۳۰۸/۱۲۶۹ ش در نجف به دنیا آمد. دروس مقدماتی را نزد پدرش خواند و فقه و اصول را از علمای نجف فراگرفت و به تحقیق و تألیف پرداخت، سپس در ایران سکونت گزید. وی به دانش‌های گوناگون وقوف داشت و شعر نیز می‌سرود. عبدالعزیز در دانشگاه تهران تدریس می‌کرد و بیش از شصت سال ساکن تهران بود و در ۱۳۶۴ ش در این شهر درگذشت. [۱]
علی خاقانی، شعراء الغری، ج۵، ص۴۴۷، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۲]
عبدالحسین جواهری، النجم الزاهر فی اعلام آل‌الجواهر، ج۱، ص۲۱ـ۲۳، (جزوه تکثیر شده).
[۳]
سیدمحسن امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۳۳، بیروت ۱۴۰۸ـ ۱۴۱۶/۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
[۴]
علی خاقانی، شعراء الغری، ج۵، ص۴۴۹ـ۴۶۶، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۲ - آثاربرخی از تألیفات وی عبارت‌اند از: شرحِ کفایة الاصول، در سه جلد؛ ترجمه مقدمه ابن‌خلدون به فارسی؛ کتابخانه‌های ایران از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر (تهران ۱۳۱۱ ش)؛ آثار الشیعه الامامیه، در بیست جلد، درباره ادوار سیاسی و ادبی، آثار ادبی، تاریخ بلاد و شرح حال افراد نامی شیعه از ابتدای شکل‌گیری آن تا عصر حاضر که مؤلف برای نگارش آن از کتابخانه‌های ایران، عراق و دیگر کشورها استفاده کرده است. جلد دوم و سوم این کتاب در ۱۳۰۳ ش و ۱۳۰۷ ش در تهران چاپ شده است. جلد چهارم آن را علی جواهرالکلام (از نوادگان دختری صاحب جواهر، متوفی ۱۳۵۵ ش) به فارسی ترجمه کرده که در ۱۳۰۸ ش در تهران به‌چاپ رسیده است. [۵]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۶]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱۷، ص۲۷۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۷]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۳، ستون۸۶۵، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.
[۸]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۳، ستون۸۶۶، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.
[۹]
عبدالعزیز جواهرکلام، کتابخانه‌های ایران: از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر، ج۱، ص۱ـ۳، تهران ۱۳۱۱ ش.
۲.۱ - جواهرالآثاراز دیگر آثار اوست: جواهرالاثار، در شش جلد به عربی، که ترجمه منظوم مثنوی مولوی است، جلد اول و دوم آن در ۱۳۳۶ شو ۱۳۳۷ شدر تهران چاپ شده است؛ تاریخ طهران و ری، در دو جلد (جلد اول چاپ ۱۳۲۵ شدر تهران)؛ دائرة المعارف الشیعه الامامیه الاثْنَی عَشَریه، که در آن به اَعلام، خاندان‌ها، کتاب‌ها و نیز مسائلی که امامیه با فرقه‌های دیگر در آن اختلاف نظر دارند، پرداخته است و شش جلد از آن در فاصله سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۹ ش در تهران چاپ شده است؛ فهرست نسخ خطی کتابخانه معارف (دو جلد، تهران ۱۳۱۳ـ۱۳۱۴ ش) و دیوان شعر. [۱۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۹، ص۶۸۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۱]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱۶، ص۳۸۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۲]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۳، ستون۸۶۵ ـ۸۶۶، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.
[۱۳]
کورکیس عواد، معجم المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، ج۲، ص۲۸۵، بغداد ۱۹۶۹.
[۱۴]
عبدالحسین جواهری، النجم الزاهر فی اعلام آل‌الجواهر، ج۱، ص۲۲، (جزوه تکثیر شده).
[۱۵]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۹، ص۲۲۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۶]
عبدالعزیز جواهرکلام، کتابخانه‌های ایران: از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر، ج۱، ص۳، تهران ۱۳۱۱ ش.
[۱۷]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۳، ستون۸۶۵، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.
[۱۸]
عبدالحسین جواهری، النجم الزاهر فی اعلام آل‌الجواهر، ج۱، ص۲۲، (جزوه تکثیر شده).
۲.۲ - مقالاتهمچنین مقالات بسیاری از عبدالعزیز در نشریات مصر و بیروت به‌چاپ رسیده است. [۱۹]
عبدالعزیز جواهرکلام، کتابخانه‌های ایران: از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر، ج۱، ص۳، تهران ۱۳۱۱ ش.
[۲۰]
سیدمحسن امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۳۳، بیروت ۱۴۰۸ـ ۱۴۱۶/۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جواهری»، شماره۵۱۷۳. |