ضابط (حدیث)

---

ضابط، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و از صفات راوی به شمار می‌آید.

۱ - توضیح اصطلاح

---

دانشمندان علوم حدیث برای ضابط که یکی از صفات راوی است تعاریف ذیل را ذکر کرده‌اند:
۱- "ضابط" کسی است که یادآوری وی بر سهوش غالب باشد، نه آن که اصلا سهو نداشته باشد. زیرا اگر مراد از "ضابط" کسی باشد، که هیچ سهو نداشته باشد وصف "ضابط" در ائمه (علیهم‌السّلام) محصور خواهد شد.
۲- "ضابط" به کسی اطلاق می‌شود که در نقل حدیث اهتمام بیشتری داشته باشد و به مجرد شنیدن حدیث آن را می‌نویسد، حفظ می‌کند و به آن مراجعه می‌کند و با آن مباشرت دارد گر چه کثیر السهو باشد.
۳- "ضابط" کسی است که حافظه‌اش ضعیف‌تر از متعارف نباشد.
۴- مراد از "ضبط" شنیدن حدیث به نحو شایسته و فهم معنای آن و تلاش زیاد در حفظ آن تا زمان اداء آن است. برخی گفته‌اند: در حال تحمل یا ادای حدیث، نباید برای ضابط، سهو یا شکی پیش آید.

۲ - اعتبار حدیث ضابط

---

درباره این که آیا وصف ضابطه مفید تعدیل است؟ و حدیث راوی ضابط تا چه حد معتبر است؟ اقوال ذیل مطرح شده است:
۱- وصف ضابط مفید تعدیل است؛
۲- حدیث راوی ضابط پذیرفته است؛
۳- اگر راوی متصف به "ضابط" امامی باشد حدیثش به حدیث حسن ملحق می‌شود و اگر امامی بودن وی احراز نگشت حدیثش به حدیث قوی ملحق می‌گردد؛
۴- برخی لفظ "ضابط" را از مرتبه اول و برخی از مرتبه سوم تعدیل به حساب آورده‌اند؛
۵- لفظ ضابط از الفاظ مدح مطلق است و مفید توثیق نیست زیرا با ضعیف نیز قابل جمع است؛
۶- لفظ ضابط از الفاظ مدح محسوب نمی‌شود زیرا مراد از الفاظ مدح الفاظی است که موجب حجیت خبر می‌شود و لفظ ضابط دارای این ملاک نیست.

۳ - اقسام ضبط

---

ضبط دارای دو تقسیم و هر تقسیم دارای دو قسم است:
ا - ضبط ظاهری: مراد از آن ضبط معنای حدیث از جهت لغت است.
ب - ضبط باطنی: مراد از آن ضبط معنای حدیث از جهت تعلق حکم شرعی به آن است.
ج - ضبط صدر: یعنی راوی احادیثی را که شنیده است به گونه‌ای در ذهن خود ثبت کند که هر زمان که بخواهد نسبت به آن‌ها حضور ذهن داشته باشد.
د - ضبط کتاب: یعنی احادیث را از شنیدن تا زمان نقل آن‌ها به گونه‌ای بنویسد که خللی بر آن‌ها عارض نگردد.

۴ - پانویس

---