شهر بافقشهر بافق، مرکز شهرستان (جمعیت طبق سرشماری ۱۳۶۵ ش، ۵۱۶، ۲۰ تن)، در ۱۱۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد و در ارتفاع حدود ۹۸۵ متری قرار دارد. ۱ - مشخصات طبیعی شهر بافقهوای آن گرم و آبش قدری شور است. دمای آن در تابستان به ۴۸ درجه و در زمستان به ۷ درجه می‌رسد. رودخانه شور از مغرب آن می‌گذرد. اراضی اطراف شهر با سی رشته قنات آبیاری می‌شود. شهر و حومه آن پوشیده از نخل و نخلستان است. در این شهر قالیهایی با طرحهای کاشانی، اصفهانی و کرمانی بافته می‌شود. ۲ - راه‌های شهر بافقراه آهن بافق به بندرعباس (از طریق سیرجان) احداث شده است. این راه آهن، که به طول ۶۳۵ کیلومتر به صورت دو خطه پیش بینی شده، در کیلومتر ۳۱۶ (از مبدأ بندرعباس) انشعابی به طول ۱۱ کیلومتر به معدن سنگ آهن گل گهر در مغرب، در کیلومتر ۴۳۰ (از مبدأ بندرعباس) با انشعابی دیگر به طول ۴۳ کیلومتر به معادن مس سرچشمه در مشرق و در کیلومتر ۴۹۰ نیز انشعابی (از مبدأ بندرعباس) به سوی شهر کرمان دارد. با احداث این راه آهن، بندرعباس از طریق بافق به شبکه سرتاسری راه آهن ایران متصل شده است. [۱]
ایران، وزارت راه و ترابری معاونت ساختمان و توسعه شبکه راه آهن، ج۱، ص۵، گزارش راه آهن بافق ـ بندرعباس، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۲]
آشنایی با پروژه راه آهن دو خطه بندرعباسـبافق، فصلنامه راه و ترابری، ج۱، ص۱۸، سال اول، ش ۱ (پاییز ۱۳۷۰).
[۳]
آشنایی با پروژه راه آهن دو خطه بندرعباسـبافق، فصلنامه راه و ترابری، ج۱، ص۱۹، سال اول، ش ۱ (پاییز ۱۳۷۰).
بافق با راه اصلی به یزد و با جاده به بهاباد و کوهبنان و رفسنجان متصل است. ۳ - شهرک مسکونی آهن شهر بافقشهرک مسکونی آهن شهر، که نزدیک معدن بزرگ سنگ آهن ایران در چُغارت احداث شده است، در ۹ کیلومتری شمال شرقی بافق قرار دارد. ۴ - جمعیت شهر بافقبا عملیات کشف و استخراج معدن آهن در این ناحیه، شهر بافق چهره صنعتی به خود گرفت و جمعیت آن رو به افزایش گذاشت. ۵ - تاریخ بافقتاریخ بافق در قرون نخستین اسلامی روشن نیست، امّا قطعاً این شهر در عصر سلجوقیان بوده. [۴]
محمدبن ابراهیم، تاریخ کرمان: سلجوقیان و غز در کرمان، ج۱، ص۴۰، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۴۳ ش.
[۵]
محمدبن ابراهیم، تاریخ کرمان: سلجوقیان و غز در کرمان، ج۱، ص۱۰۹، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۴۳ ش.
[۶]
محمدبن ابراهیم، تاریخ کرمان: سلجوقیان و غز در کرمان، ج۱، ص۱۸۰، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۴۳ ش.
۵.۱ - در نیمه دوم قرن ششمدر نیمه دوم قرن ششم، در دوره استیلای حکّام غُز بر کرمان، بافق و بهاباد و کوهبنان و راور نقاطی بودند که به اتابک یزد سپرده شد. [۷]
محمدبن ابراهیم، تاریخ کرمان: سلجوقیان و غز در کرمان، ج۱، ص۱۸۰، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۴۳ ش.
۵.۲ - در عصر صفویدر عصر شاه عباس صفوی (حک: ۹۹۶ـ۱۰۳۸)، از تفنگچیان بلوک بافق یاد و گفته شده است که در محاربه با عثمانی (۱۰۱۶) در نواحی قفقاز خدماتِ نمایان کرده اند. [۸]
احمدعلی وزیری کرمانی، تاریخ کرمان، ج۲، ص۶۲۲، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۶۴ ش.
در عصر صفوی حکومت بافق و بهاباد یکی بوده است. در همان عصر قصبه بافق توسعه یافته و باغ و عمارت و قصر و مصلاّ ی بزرگی در آن احداث شده است. بافقی، مورخ قرن یازدهم، از بافق با عنوان «قصبه طیبه» و «دارالشجاعه» یاد کرده است. [۹]
محمدمفیدبن محمود بافقی، جامع مفیدی، ج۳، ص۲۷۶ـ۲۸۱، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۲ ش.
[۱۰]
محمدمفیدبن محمود بافقی، جامع مفیدی، ج۳، ص۲۹۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۲ ش.
۵.۳ - در قرن سیزدهمدر قرن سیزدهم «دیهی از اعمال یزد» بوده، و شیروانی در نیمه اول همان قرن، آنجا را ناحیه ای مستحکم با هوای گرم وصف کرده است. [۱۱]
زین العابدین بن اسکندر شیروانی، بستان السّیاحه، ج۱، ص۱۳۰، تهران (۱۳۱۵ ش).
۶ - مشاهیر بافقبافق زادگاه مشاهیری چون وحشی بافقی، مولانا فخرالدین احمد بافقی، مولانا شرف الدین علی بافقی، مولانا محمدزمان رونقی و محمد بافقی بوده است. ۷ - وجود آرامگاه امامزاده عبداللّه بن موسی کاظم در بافقآرامگاه امامزاده عبداللّه بن موسی کاظم علیه السّلام، که تاریخ بنای آن به بیش از ۷ قرن پیش می‌رسد، زیارتگاه مردم بافق و نواحی اطراف است. ۸ - فهرست منابع(۱) آشنایی با پروژه راه آهن دو خطه بندرعباسـبافق، فصلنامه راه و ترابری، سال اول، ش ۱ (پاییز ۱۳۷۰). (۲) ایران، وزارت جهاد سازندگی واحد آمار و برنامه ریزی، فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع استان یزد، تهران ۱۳۶۳ ش. (۳) ایران، وزارت دفاع، اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۸۳: یزد، تهران ۱۳۶۹ ش. (۴) ایران، وزارت راه و ترابری معاونت ساختمان و توسعه شبکه راه آهن، گزارش راه آهن بافق ـ بندرعباس، تهران ۱۳۷۱ ش. (۵) ایران، وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران، مصوب ۱۶ آبان ماه ۱۳۱۶، تهران ۱۳۱۶ ش. (۶) ایران، وزارت کشور، اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، تهران ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱ ش، ج ۳. (۷) ایران، وزارت کشور، حوزه معاونت برنامه ریزی و خدمات مدیریت دفتر تقسیمات کشوری، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، تهران ۱۳۶۶ ش. (۸) محمدمفیدبن محمود بافقی، جامع مفیدی، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۲ ش. (۹) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج ۱۰: استان دهم (اصفهان) تهران ۱۳۵۵ ش. (۱۰) زین العابدین بن اسکندر شیروانی، بستان السّیاحه، تهران (۱۳۱۵ ش). (۱۱) مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، تهران ۱۳۱۰ـ ۱۳۱۱ ش، ج ۲. (۱۲) محمدبن ابراهیم، تاریخ کرمان: سلجوقیان و غز در کرمان، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۴۳ ش. (۱۳) مرکز آمارایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، فرهنگ آبادیهای کشور: شهرستان بافق، تهران ۱۳۶۸ ش. (۱۴) مرکز آمارایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی: شهرستان بافق، تهران ۱۳۶۸ ش. (۱۵) احمدعلی وزیری کرمانی، تاریخ کرمان، چاپ باستانی پاریزی، تهران ۱۳۶۴ ش؛ ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بافق»، شماره۲۶۷. |