شبهه وفات حضرت زهرابرخی از کارشناسان و محققان جمهوری اسلامی مستقر در مجلس شورای اسلامی بیان کردند که حضرت فاطمه دختر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فوت ننموده بلکه شهید شده است و از این پس در تقویم‌ها بجای وفات، شهادت بنویسند و این روز را تعطیل اعلام نمودند. حال این شبهه به وجود می‌آید که چرا تا پیش از این در تقویم ایران رحلت می‌نوشتند. در ادامه به نقد و بررسی این شبهه می‌پردازیم. ۱ - وجود ادله بر شهادت حضرت زهرااگر یک یا دو تقویم نوشته‌اند وفات، آن هم با وجود اینهمه دلیل از اهل سنت و شیعه بر شهادت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، استناد به چنین دلیل‌هایی کم ارزش است. ۲ - معنای کلمه وفات در روایاتوفات کلمه‌ای است عام که هم شامل مرگ طبیعی و هم شامل شهادت می‌شود؛ زیرا در بسیاری از موارد حتی در کتاب‌های معتبر، نسبت به شهادت امام حسین، امیرمؤمنان، جعفر طیار (علیهم‌السّلام) و همچنین در باره خلیفه دوم و سوم نیز کلمه وفات به کار رفته است. ۲.۱ - وفات امام حسینطبرسی در الاحتجاج می‌نویسد: محمد بن الحنفیة بعد وفاة اخیه الحسین (صلوات‌الله‌علیه) و ابن شهرآشوب می‌نویسد: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درباره امام حسین (علیه‌السّلام) فرمود: «اما ان امتی ستقتله فمن زاره بعد وفاته کتب الله له حجة من حججی؛ [۲]
ابن شهرآشوب، شیر الدین ابی عبدالله محمد بن علی المازندرانی (متوفای۵۸۸ ه)، مناقب آل ابی‌طالب، ج۳، ص۲۷۲، ناشر:المکتبة والمطبعة الحیدریة النجف، ۱۳۴۵ه.
آگاه باشید که امتم حسین را می‌کشند، پس هر کس پس از وفاتش او را زیارت کند، خداوند ثواب یک حج از حج‌های مرا برای وی می‌نویسد.»۲.۲ - وفات امیرالمؤمنینهمچنین درباره شهادت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) نیز تعبیر به وفات وجود دارد: «وکان مع اخیه الحسن بعد وفاة ابیه (علیهم‌السّلام) عشر سنین وبقی بعد وفاة اخیه الحسن (علیه‌السّلام) الی وقت مقتله عشر سنین؛ [۳]
الاربلی، ابی الحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح (متوفای۶۹۳ه)، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج۲، ص۲۵۰، ناشر:دار الاضواء بیروت، الطبعة:الثانیة، ۱۴۰۵ه ۱۹۸۵م.
[۴]
المجلسی، محمدباقر (متوفای ۱۱۱۱ه)، بحار الانوار، ج۴۴، ص۲۰۰، تحقیق:محمدالباقر البهبودی، ناشر:مؤسسة الوفاء - بیروت - لبنان، الطبعة:الثانیة المصححة، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م.
امام حسین (علیه‌السّلام)، پس از شهادت پدر بزرگوارش، ده سال با برادرش امام حسن (علیه‌السّلام) و ده سال پس از ایشان زندگی کرد.»در روایات اهل سنت نیز در باره امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) از کلمه «وفات» استفاده شده است: عن عمرو بن حبشی قال خطبنا الحسن بن علی بعد وفاة علی فقال لقد فارقکم رجل بالامس لم یسبقه الاولون بعلم.... [۵]
ابن ابی شیبة الکوفی، ابوبکر عبدالله بن محمد (متوفای۲۳۵ ه)، الکتاب المصنف فی الاحادیث و الآثار، ج۶ ص۳۷۱، تحقیق:کمال یوسف الحوت، ناشر:مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ه.
[۶]
ابن ابی شیبة الکوفی، ابوبکر عبدالله بن محمد (متوفای۲۳۵ هـ)، الکتاب المصنف فی الاحادیث و الآثار، ج۷، ص۴۷۶، تحقیق: کمال یوسف الحوت، ناشر: مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة: الاولی، ۱۴۰۹هـ.
[۷]
الشیبانی، احمد بن حنبل ابو عبدالله (متوفای۲۴۱ه)، فضائل الصحابة، ج۲، ص۶۰۰، تحقیق د. وصی الله محمد عباس، ناشر:مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۳ه - ۱۹۸۳م.
و خرج عبیدالله بن العباس بن عبدالمطلب الی الناس بعد وفاة علی و دفنه فقال: ان امیرالمؤمنین رحمه الله تعالی قد توفی براً تقیاً، عدلا مرضیاً... ۲.۳ - وفات حمزه سیدالشهداءحضرت حمزه عموی رسول خدا، در میان شیعه و سنی به «سیدالشهداء» مشهور است، در عین حال در باره او از کلمه «وفات» استفاده شده است: منها بعد وفاة حمزة بن عبد المطلب ورسول الله... [۹]
العاصمی المکی، عبد الملک بن حسین بن عبد الملک الشافعی (متوفای۱۱۱۱ه)، سمط النجوم العوالی فی انباء الاوائل والتوالی، ج۱، ص۴۷۲.
۲.۴ - وفات جعفر بن ابیطالبشهادت جعفر بن ابوطالب (علیه‌السلام) از دیدگاه شیعه و سنی قطعی است؛ اما در عین حال در باره وی نیز کلمه «وفات» به کار برده شده است: عن عَائِشَةَ قالت لَمَّا اَتَتْ وَفَاةُ جَعْفَرٍ عَرَفْنَا فی وَجْهِ رسول اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) الْحُزْنَ … [۱۰]
ابن ابی شیبة الکوفی، ابو بکر عبدالله بن محمد (متوفای۲۳۵ ه)، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، ج۳، ص۶۲، تحقیق:کمال یوسف الحوت، ناشر:مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ه.
[۱۱]
ابن ابی شیبة الکوفی، ابو بکر عبدالله بن محمد (متوفای۲۳۵ ه)، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، ج۷، ص۴۱۴، تحقیق:کمال یوسف الحوت، ناشر:مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ه.
۲.۵ - وفات عمر بن الخطاباهل سنت اتفاق دارند که خلیفه دوم توسط ابولؤلؤ کشته شده است؛ اما می‌بینیم که خود آن‌ها در کتاب‌هایشان همواره از کلمه «وفات» درباره عمر استفاده کرده‌اند. آیا این دلیل می‌شود که بگوییم کشته شدن عمر به دست ابولؤلؤ دروغ است و عمر اصلاً کشته نشده است؟ اگر کسی کتاب‌های اهل سنت را بگردد، شاید بیش از هزاران مورد پیدا کند که ما به اختصار به چند مورد اشاره می‌کنیم: بلاذری در انساب الاشراف می‌نویسد: و خطب فاطمة بنت عمر الخطاب رضی الله تعالی عنه، بعد وفاة عمر، واصدقها مائة الف.... ویقال کان فتح الری قبل وفاة عمر بسنتین. و لا حجة له فی بقاء الصحابة بلا خلیفة فی مدة التشاور یوم السقیفة وایام الشوری بعد وفاة عمر رضی الله عنه لانهم لم یکونوا تارکین لنصب الخلیفة. [۱۴]
النووی، ابو زکریا یحیی بن شرف بن مری، شرح النووی علی صحیح مسلم، ج۱۲، ص۲۰۵، ناشر:دار احیاء التراث العربی - بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۳۹۲ ه.
و روی حماد بن النضر عن محمد بن المنکدر عن عطاء عنها نحوه و قال حدثتنی بعد وفاة عمر. [۱۵]
الذهبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان، (متوفای۷۴۸هـ)، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۱۳۲، تحقیق: شعیب الارناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: التاسعة، ۱۴۱۳هـ.
والصحیح انه ولد لسنتین مضتا من خلافة عمر فیکون له وقت وفاة عمر ثمان سنین [۱۶]
ابن القیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر ایوب الزرعی ابو عبدالله (متوفای۷۵۱هـ)، حاشیة ابن القیم علی سنن ابی داود، ج۱۳، ص۲۴۴، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الثانیة، ۱۴۱۵هـ - ۱۹۹۵م.
لانه ولد یوم موت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وفطم یوم وفاة ابی بکر وبلغ یوم وفاة عمر بن الخطاب وتزوج یوم مقتل عثمان بن عفان وولد له یوم مقتل علی بن ابی طالب [۱۷]
الصفدی، صلاح الدین خلیل بن ایبک (متوفای۷۶۴ه)، الوافی بالوفیات، ج۱۶، ص۲۸۷، تحقیق احمد الارناؤوط وترکی مصطفی، ناشر:دار احیاء التراث - بیروت - ۱۴۲۰ه- ۲۰۰۰م.
صفدی در این جا برای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ابوبکر و عمر از کلمه «وفات» استفاده کرده است؛ ولی برای امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) و عثمان از کلمه «مقتل». به احتمال زیاد ایشان اعتقادی به کشته شدن عمر نداشته است. ثم دخلت سنة ثلاث وعشرین و فیها وفاة عمر بن الخطاب. [۱۸]
القرشی الدمشقی، اسماعیل بن عمر بن کثیر ابو الفداء (متوفای۷۷۴ه)، البدایة و النهایة، ج۷، ص۱۳۰، ناشر:مکتبة المعارف - بیروت.
حتی هیثمی در کتابش بابی را با عنوان «باب وفاة عمر رضی الله عنه» قرار داده است. [۱۹]
الهیثمی، علی بن ابی بکر (متوفای ۸۰۷ ه)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۹، ص۷۴، ناشر:دار الریان للتراث/ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت - ۱۴۰۷ه.
۲.۶ - وفات عثمانعثمان بن عفان، در زمان خلافتش توسط صحابه رسول خدا کشته شد، اهل سنت او را شهید می‌دانند؛ اما در عین حال در باره او از کلمه «وفات» استفاده کرده‌اند: ذکر وفاة عثمان بن عفان رضی الله عنه (۴۷ ق هـ ۳۵هـ). ...أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هِبَةَ اللَّهِ الطَّبَرِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ بْنُ بِشْرَانَ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو عَلِيٍّ بْنُ صَفْوَانَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ الْقُرَشِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي الْحَارِثُ بْنُ مُحَمَّدٍ التَّمِيمِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو الْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُرَشِيُّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ بَانَكَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ قَالَ مُتَمَثِّلا يَوْمَ دُخِلَ عَلَيْهِ فَقُتِلَ ... أَرَى الْمَوْتَ لَا يُبْقِي عَزِيزًا ... وَلَمْ يَدَعْ لِعَادٍ مَلاذًا فِي الْبِلادِ ... [۲۰]
ابن الجوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفای ۵۹۷ ه)، الثبات عند الممات، ج۱، ص۱۰۱، تحقیق:عبدالله اللیثی الانصاری، ناشر:مؤسسة الکتب الثقافیة - بیروت، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۶ه.
سخاوی از بزرگان اهل سنت در مطلبی در باره امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، عمر بن خطاب و عثمان از کلمه وفات استفاده می‌کند: ... وبالکاف والجیم ایضا: الی ان وفاة عمر بن الخطاب کانت فی سنة ثلاث وعشرین، وذلک فی آخر یوم فی ذی الحجة شهیدا. وبالهاء واللام: الی ان وفاة عثمان بن عفان کانت فی سنة خمس وثلاثین وذلک فی ذی الحجة ایضا شهیدا. وباللام والتحتانیة: الی ان وفاة علی بن ابی طالب کانت فی سنة اربعین، وذلک فی رمضان شهیدا. وفات عمر در سال ۲۳ هـ بود که در آخر ذی‌الحجه، شهید شد. وفات عثمان در سال ۳۵هـ بود که در ذی‌الحجة همان سال شهید شد. وفات علی بن ابی‌طالب در سال ۴۰هـ بود که در رمضان همان سال به شهادت رسید. [۲۱]
السخاوی، الامام الحافظ شمس الدین محمد بن عبد الرحمن (متوفای۹۰۲ه)، الغایة فی شرح الهدایة فی علم الروایة، ج۱، ص۳۱۵، تحقیق:ابو عائش عبد المنعم ابراهیم، الطبعة:الاولی، ناشر:مکتبة اولاد الشیخ للتراث - ۲۰۰۱م.
۳ - ملاک درستی وقایعاین که در تقویم‌های پیش از سال ۱۳۷۲، به جای شهادت، وفات آمده باشد، دروغی آشکار است. بلی، پیش از انقلاب این گونه بوده است. بر فرض که چنین باشد، آیا تقویم می‌تواند ملاک درستی یا نادرستی وقایع و اعتقادات باشد؟ جای بسی تاسف است که برخی برای اثبات یا رد مطلبی اعتقادی، به چنین ادله سستی استناد می‌کنند. از قدیم گفته‌اند که: «الغریق یتشبّث بکل حشیش؛ کسی که در حال غرق شدن است به هر خس و خاشاکی چنگ می‌اندازد». با وجود روایات صحیح السند در کتاب‌های اهل سنت مبنی بر هجوم ابوبکر و عمر به خانه صدیقه شهیده (سلام‌الله‌علیها)، استناد به چنین دلایلی چه ارزشی دارد؟ ۴ - نتیجهگیریاین که تقویم‌ها به جای شهادت «وفات» نوشته باشند، دلیل بر عدم شهادت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) نمی‌شود؛ چرا که کلمه «وفات» هم شامل مرگ طبیعی و هم شهادت می‌شود و حتی در باره امام حسین، امیرمؤمنان، حمزه سیدالشهداء، جعفر بن ابوطالب (علیهم‌السّلام)، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان نیز این واژه به کار برده شده است. ۵ - پانویس۶ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «آیا تا قبل از سال ۷۱، تقویم‌ها درباره حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از کلمه «وفات» استفاده می‌کرده‌اند؟» رده‌های این صفحه : مقالات مؤسسه ولیعصر
|