سیدابراهیم الغمر حسنی (مرقد)مزار سیدابراهیم الغَمر حسنی در شمال مرقد میثم تمار، کنار جاده‌ای که به طرف کوفه از نجف اشرف عبور می‌کند، در محله «کنده»، واقع شده است. سیدابراهیم غَمر، فرزند حسن مثنّی، فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) است. مادر گرامی‌اش، فاطمه دختر امام حسین (علیه‌السّلام) می‌باشد. ۱ - معرفی سیدابراهیم غمرسیدابراهیم غَمر، فرزند حسن مثنّی، فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) است. [۲]
عبیدلی، محمد بن ابی جعفر، تهذیب الانساب، ص۴۶.
مادر گرامی‌اش، فاطمه دختر امام حسین (علیه‌السّلام) می‌باشد. [۳]
عبیدلی، محمد بن ابی جعفر، تهذیب الانساب، ص۳۴.
او سیدی بزرگوار، جلیل‌القدر، شریف و بخشنده بود. [۴]
ضامن بن شدقم، تحفة لب اللباب، ص۴۶.
کنیه‌های او، ابواسماعیل، ابوالحسن [۶]
حرزالدين، محمد، مراقد المعارف، ج۱، ص۳۴.
[۷]
ابوالفرج اصفهاني، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص۲۱۵.
و ابواسحاق بود و از راویان حدیث، به شمار می‌آمد. می‌گویند که وی، در سال ۱۴۵ یا ۱۴۷ یا ۱۴۹ ه. ق، در سن ۶۷ سالگی، در زندان منصور به شهادت رسید [۱۰]
ضامن بن شدقم، تحفة لب اللباب، ص۴۷.
که در این صورت، او در سال ۷۸ یا ۷۹ یا ۸۱ ه. ق، به دنیا آمده است. [۱۱]
قیام محمد نفس زکیه، ص۱۸۶-۱۸۹.
۲ - موقعیت مزارمزار سید ابراهیم الغَمر حسنی در شمال مرقد میثم تمار، کنار جاده‌ای که به طرف کوفه از نجف اشرف عبور می‌کند، در محله «کنده»، واقع شده است. ۳ - تاسیس و ساختدر اواخر قرن دوازدهم هجری، هنگامی که عده‌ای برای کشف سنگ‌های باستانی کوفه، اطراف منطقه حی کنده را خاکبرداری می‌کردند، سنگ بزرگی یافتند که نام ابراهیم غمر، بر آن ثبت شده بود. گزارش، به مرحوم آیت‌الله سید محمدمهدی بحرالعلوم طباطبایی رسید. ایشان پس از تایید صحت انتساب قبر به ابراهیم غَمر، دستور ساخت بارگاهی بر قبر را داد. [۱۲]
حرزالدين، محمد، مراقد المعارف، ج۱، ص۳۴.
از مدتی از ساخت آرامگاه، مرجع بزرگ و مجاهد، سیدمحسن طباطبایی حکیم، دستور داد تا صحن بزرگی را اطراف آرامگاه بسازند. [۱۳]
آرامگاه‌های مشهور، ج۱، ص۳۲-۳۳.
همچنین در سال ۱۹۹۴ م، اداره اوقاف نجف اشرف، به تعمیر بنا اقدام کرد. [۱۴]
عامری، ثامر عبدالحسن، معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص۳۱.
۴ - ساختمان بقعهساختمان بقعه که بنایی مستطیل شکل است، دارای ایوانی با چهار ستون دوتایی، به ابعاد ۲• ۶ و به ارتفاع هشت متر دارد که سراسر آن، با کاشی‌های فیروزه‌ای، تزیین گشته است و آیات قرآن و زیارتنامه امامزاده ابراهیم و زندگی‌نامه آن را نیز در بردارد. پس از عبور از این فضا، به شبستان اصلی می‌رسیم که در انتهای آن، مرقد امامزاده ابراهیم واقع شده است که ضریحی آهنی از مرقد حفاظت می‌کند. بر فراز بقعه، گنبدی به شکل کلاه‌خودی بزرگ، به قطر هشت متر و ارتفاع بیش از پانزده متر، قرار دارد که در ساقه آن، پنجره‌هایی برای نورگیری، طراحی شده است. نمای خارجی گنبد، با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای، تزیین شده و نمای داخلی آن، گچ‌اندود است. صحن زیارتگاه، کاشی‌کاری و دورتادور آن حصار کشیده شده و با کاشی تزیین گشته است. ۵ - نحوه شهادت سیدابراهیمدرباره وفات یا شهادت ابراهیم، سه دیدگاه مطرح است: الف) ابونصر بخاری، ابوالفرج اصفهانی و دیگران معتقدند که ابراهیم غَمر، در زندان هاشمیه در ماه ربیع الاول سال ۱۴۵ ه. ق، به شهادت رسید و هنگام مرگ، ۶۷ سال داشت که در این صورت، او در سال ۷۸ ه. ق، به دنیا آمده است. او نخستین فرد از آل حسن بود که در زندان هاشمیه، از دنیا رفت. [۱۵]
ابوالفرج اصفهاني، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص۱۲۷.
[۱۹]
ابن طباطبا، ابراهيم بن ناصر، منتقلة الطالبیة، ص۲۶۵.
[۲۱]
ابن طقطقي، محمد بن علی، الاصیلی، ص۱۱۱-۱۱۲.
زندانیان بر جنازه او نماز خواندند و گویا در همان‌جا نیز او را دفن کردند. [۲۳]
ابن فندق بیهقی، على بن زيد، لباب الانساب، ج۱، ص۴۰۷.
ب) ابن خداع می‌نویسد که قبل از آنکه ابراهیم به زندان برسد، وفات یافته بود؛ زیرا لباس‌هایش را باز کرده و محمل شتر را برداشته بودند و در مسیر کوفه، گرما چنان شدید بود که بر اثر تابش آفتاب، گونه‌های صورتش از بین رفته بود و همان باعث شد که قبل از رسیدن به کوفه، وفات یابد.«مات قبل ان یصل الی الحبس، لانهم جردوه الثیاب وکشفوا المحامل علیه وهم فی الطریق، فسقط خدّه من حرّ الشمس، فمات قبل وصول الکوفة». [۲۴]
ابن طباطبا، ابراهيم بن ناصر،منتقلة الطالبیة، ص۲۶۵.
ابوالحسن عُمری، از قول خداع می‌نویسد: «مات قبل الکوفة بمرحلة»؛ «قبل از رسیدن به کوفه و به فاصله یک منزلی آن، وفات یافت». بر همین اساس، سیدعبدالحمید نسابه، معتقد است که قبر ابراهیم، در کوفه است. [۲۷]
ابن طقطقي، محمد بن علی، الاصیلی، ص۱۱۲.
ج) ابن فوطی معتقد است که ابراهیم را زنده میان صندوقی اطراف کوفه، دفن کردند. وی می‌نویسد: «انه دفن حیاً فی صندوق بظاهر الکوفة بقریة الهاشمیة». [۲۸]
ابن فوطی شیبانی، عبدالرزاق بن احمد، مجمع الآداب، ج۲، ص۴۲۸-۴۲۹.
اما اگر زندان‌هاشمیه را محل وفات ابراهیم غَمر بدانیم، همان‌طور که اجماع مورخان، این‌مطلب را تایید می‌کند، باید قبر ابراهیم، در‌هاشمیه باشد؛ نه حی کنده؛ چنان‌که در این صورت، نویسنده «الحدائق الوردیه» می‌نویسد: ابراهیم طباطبا بن اسماعیل دیباج بن ابراهیم غمر بن حسن مثنّی را مهدی عباسی محبوس ساخت تا خود جان داد. سپس در زندان موسی وهارون ماند و می‌گویند که وی، در زندان‌هارون جان سپرد. البته آشکارتر آن است که قبری که پشت سمت راست راه نجف می‌باشد، قبر ابراهیم طباطبا است و اینکه صاحب فلک النجاة، آن قبر را به ابراهیم ابن حسن مثنّی نسبت داده، اشتباه است؛ زیرا براساس آنچه پیش از این گفته شد، قبر او در‌هاشمیه می‌باشد. «ذکر حمید الشهید الزیدی فی الحدائق الوردیة فی ترجمة محمد بن ابراهیم طباطبا، قال: فاما ابوه ابراهیم فکان یلقب طباطبا وکان قد حبسه خلیفة الملقب بالمهدی حتی توفی ثم اقام فی حبس موسی وهارون وقیل انه مات فی الحبس. قلت: والاظهر ان القبر الذی هو مما یلی یمین طریق النجف قبره وما نسبه فی فلک النجاة انه لابراهیم الحسن المثنی اشتباه لان قبره بالهاشمیة علی ما تقدّم ذکره». [۲۹]
کمونه حسینی، سيدعبدالرزاق، مشاهد العترة الطاهرة، ص۲۸۰.
[۳۰]
کمونه حسینی، سيدعبدالرزاق، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بزرگان صحابه و تابعین، ص۳۵۴.
سیدمهدی قزوینی، همین‌مطلب را در کتاب «المزار» بیان می‌کند و قبر کنونی در حی کنده را از آنِ ابراهیم طباطبا بن اسماعیل دیباج بن ابراهیم غَمر، نواده سید ابراهیم غَمر می‌داند. [۳۱]
قزويني، سیدمهدی، کتاب المزار، ص۱۸۸.
۶ - پانویس
۷ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مزار سید ابراهیم الغَمر حسنی»، ج۱، ص۱۳۷-۱۴۶. |