سید مرتضی فیروزآبادی‌

---

سید مرتضی بن محمد حسینی فیروزآبادی (۱۳۲۹-۱۴۱۰ق)، از علمای بزرگ حوزه علمیه نجف و قم در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری قمری بود.
وی از شاگردان میرزا علی ایروانی، میرزا ابوالحسن مشکینی، سید ابوالحسن اصفهانی و شیخ کاظم شیرازی بود. او در حوزه علمیه نجف تحصیل نموده و علوم ادبیات و بخش مهمی از علم اصول و فقه، فلسفه الهی و علم کلام را نزد اساتید آن حوزه فرا گرفت. او به تدریس علوم اشتغال داشت که بر اثر اذیت و آزار حکومت حزب بعث عراق، حوزه علمیه نجف را ترک کرده به حوزه علمیه قم هجرت کرد و در آنجا مشغول به تدریس درس خارج شد. از این عالم تالیفات بسیاری در زمینه علم فقه و اصول باقی مانده است؛ عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، فضائل الخمسة و خلاصة الجواهر از جمله آثار ایشان است.

۱ - تاریخ ولادت

---

علامه فقیه و دانشمند، آیت‌الله سید مرتضی بن محمد بن محمدباقر بن حسین حسینی فیروزآبادی، از علمای بزرگ حوزه علمیه نجف و قم در ربیع الاول سال ۱۳۲۹ هجری قمری در نجف اشرف دیده به جهان گشود.

۲ - نسب

---

نسب سید مرتضی، به سید الساجدین امام زین العابدین (علیه‌السّلام) می‌رسد.
پدر فقیه و دانشمند ایشان آیت‌الله سید محمد فیروزآبادی از بزرگان فقهای نجف اشرف و از مراجع تقلید شیعه بود. وی از مقام و منزلت علمی والایی در حوزه علمیه نجف اشرف برخوردار بود. از تالیفات ایشان می‌توان به کتاب «اصول الفقه»، «ازاحة الشکوک فی حکم اللباس المشکوک» و «مناسک الحج و العمرة» اشاره نمود. او در سال ۱۳۴۵ هجری قمری درگذشت.

۳ - تحصیلات و اساتید

---

سید مرتضی فیروزآبادی در دامان خانواده‌ای اهل علم و تقوی پرورش یافت و از تربیت پدری شریف و عالم بهره‌مند گشت. او از کودکی علاقه فراوانی به فراگیری علم و دانش داشت. هنگام درس از دیگران سبقت می‌گرفت و از آرامش خاصی برخوردار بود. او پس از آنکه خواندن و نوشتن را در مکتب خانه‌های عمومی فرا گرفت، در حوزه علمیه نجف به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. وی علوم ادبیات و بخش مهمی از علم اصول و فقه، فلسفه الهی و علم کلام را نزد اساتید فاضل آن حوزه فرا گرفت.
او میان هم رتبه‌های خود به پشتکار و علاقه فراوان به فراگیری علم و معرفت مشهور بود.
وی پس از اتمام رسائل و مکاسب و کفایه خود را برای شرکت در جلسات درس خارج مهیا ساخت. در علم اصول در درس خارج حضرت آیت‌الله حاج میرزا علی ایروانی و آیت‌الله شیخ میرزا ابوالحسن مشکینی صاحب «حاشیه کفایه» شرکت کرد و در علم فقه در درس آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله العظمی شیخ کاظم شیرازی حاضر شد.

۴ - تدریس

---

حضرت آیت‌الله فیروزآبادی پس از گذراندن سطوح عالی حوزه به تدریس در حوزه علمیه نجف اشتغال یافت.
او مطالب علمی و دقیق و مباحث ارزشمندی را در خلال تدریس بیان می‌فرمود.
ایشان بیش از ۶ دوره کفایة الاصول آخوند خراسانی را درس داد و دیگر کتب سطح را هر یک چندین‌بار تدریس فرمود.
وی خارج کفایه را برای برخی از شاگردان برگزیده خود به صورت خصوصی درس می‌داد. طلاب جوان شوق و اشتیاق فراوانی به درس او داشتند، چرا که او از بیانی روان و تعبیراتی رسا و سعه‌صدری فراوان برخوردار بود.

۵ - هجرت به قم

---

آیت‌الله فیروزآبادی در سال ۱۳۹۱ هجری قمری بر اثر فشار و اذیت و آزار حکومت حزب بعث عراق وی مجبور به ترک وطن و هجرت به شهر قم گردید، او در این حوزه درس خارج فقهی را آغاز نموده و از علم و دانش خود طلاب این حوزه را نیز بهره‌مند ساخت.

۶ - مقام علمی

---

از ویژگی‌های مجالس علمی و درس‌های سید مرتضی، بیان رسا و نزدیک به ذهن شاگردان بود. وی در انتخاب مقدمات مسائل مورد بحث و ترتیب و چینش نتایج مطلوب، بسیار توانا بود و لذا درس‌های وی بسیار آسان و قابل درک بود و در جلسات درس‌های اصول و فقه ایشان بسیاری از طلاب فاضل و محققین علوم و معارف اسلامی شرکت می‌کردند.
وی مسائل علمی عمیق را به سبکی آسان و ساده بیان می‌کرد، به شکلی که هیچ مشکل و نکته مبهمی در آن باقی نمی‌ماند و جویندگان معرفت، مطالب را درک می‌کردند.

۷ - فضایل اخلاقی

---

سید مرتضی فیروزآبادی از فضایل اخلاقی والایی برخوردار بود. وی بسیار خوش اخلاق، خوش‌ سخن و شیرین گفتار بود. همنشینی با او لذت بخش و مجالس او مملو از موضوعات گوناگون و برجسته علمی و قضایای تاریخی تازه و داستان‌های اجتماعی لطیف بود که شنونده را مشتاق شنیدن آن می‌کرد.
علاوه بر آنکه ایشان در شنیدن سؤالات شاگردان و پاسخ به آنها و مراعات حال شنونده بسیار مهربان بودند.

۸ - تالیفات

---

از ویژگی‌های آثار ارزشمند سید مرتضی فیروزآبادی دقت فراوان و تحقیق در مصادر مهم و گوناگون است، چنان‌که تالیفات فقهی و اصولی ایشان از مباحثی ژرف و سبکی ساده و روان برخوردار است و این ویژگی حکایت از ذوق فراوان و استعداد سرشار ایشان در انتخاب و ارائه و ترتیب مباحث دارد.
به خاطر همین ویژگی‌ها تالیفات ایشان مورد استقبال و عنایت طلاب و علمای بزرگ حوزه قرار گرفته است و در اینجا به برخی از آثار ایشان اشاره می‌شود:
۱- عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، این کتاب در شرح کفایه آخوند خراسانی است و شرحی مهم و مقبول می‌باشد. این کتاب در شش جلد است و بارها در نجف اشرف، تهران، قم و بیروت به چاپ رسیده است.
۲- فضائل الخمسة من الصحاح الست و غیرها من الکتب المعتبرة، این کتاب در ۳ جلد است و در نجف اشرف، تهران و بیروت چندین بار به چاپ رسیده است.
۳- السبعة من السلف، در یک جلد است و در بیروت و قم به چاپ رسیده است.
۴- منتخب المسائل، در مسائل فقهی و فروع احکام است و در قم به چاپ رسیده است.
۵- خلاصة الجواهر، این کتاب شرحی استدلالی و بزرگ بر کتاب منتخب المسائل است. کتاب الطهارة آن در سه جلد، در قم به چاپ رسیده است.
۶- الفروع المهمة فی احکام الائمه، کتابی است در فقه استدلالی و بسیار مفصل است و تنها کتاب الطهارة آن در ۳ جلد بزرگ است.
و آثار گران‌بهای دیگری اعم از تعلیقه و شرح که بر دیگر کتاب‌های درسی حوزه و یا در دیگر موضوعات نگاشته است.

۹ - وفات

---

سید مرتضی فیروزآبادی، پس از عمری تالیف و تحقیق و تدریس و خدمت به علوم و معارف آل محمد (صلوات‌الله‌علیهم) در سال ۱۴۱۰ هجری قمری در شهر مقدس قم دیده از جهان فرو بست.

۱۰ - منبع

---

• نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.