سراج‌الدین محمد بن عبدالله رفاعیسراجالدین رفاعی، از صوفیان طریقه رفاعیه و از علمای زمان خود بود که به گفته وتری، نامش، محمد بن عبدالله بود و نسبش، به شیخ احمد رفاعی می‌رسد. [۱]
وتری، احمد بن محمد، روضة الناظرین وخلاصة مناقب الصالحین، ص۱۱۰.
مزار رفاعی در محله صدریه شهر بغداد قرار دارد.۱ - آثارسراجالدین رفاعی، تالیفاتی داشته است که از میان آنها، کتاب «صحاح الاخبار الفاطمیه» در علم انساب، چاپ و منتشر شده است. از دیگر آثار وی نیز می‌توان از کتاب‌های «سلاح المومن» در حدیث، «البیان فی تفسیر القرآن» و «النسخة الکبری فیما خاض به اهل علم الحروف» و «جلاء القلب الحزین» در تصوف یاد کرد. [۲]
وتری، احمد بن محمد، روضة الناظرین، ص۱۱۱.
از او، اشعار و اقوال حکمت‌آمیزی را در تصوف، نقل کرده و کراماتی را نیز به وی نسبت داده‌اند. [۳]
وتری، احمد بن محمد، روضة الناظرین، صص۱۱۱ - ۱۱۳.
۲ - تاریخ وفات و مدفنبه گفته وتری، او در سال ۸۸۵ ه. ق، در سن ۹۲ سالگی، در بغداد از دنیا رفت و در صدریه این شهر دفن شد و قبرش نیز زیارتگاه است. [۴]
وتری، احمد بن محمد، روضة الناظرین، ص۱۱۳.
گفتنی است مصطفی جواد، مدفون در این زیارتگاه را شخص دیگری به نام سراج‌الدین عمر بن علی بن عمر حسینی قزوینی شافعی (از علمای اهل‌سنت در نیمه اول سده هشتم هجری) دانسته است. [۵]
مصطفى جواد و احمد سوسه، دلیل خارطة بغداد المفصّل، ص۲۳۷.
او در سال ۶۸۳ ه. ق، در قزوین به دنیا آمد و با پدرش، به واسط مهاجرت کرد، سپس در سال ۷۰۰ ه. ق، به بغداد آمد و نزد علمای این شهر، به سماع حدیث پرداخت، پس از چندی، به شهرت رسید و امامت مسجد خلیفه در بغداد، به وی واگذار شد، تا اینکه در سال ۷۵۰ ه. ق، در این شهر از دنیا رفت و در مقبره خود، به خاک سپرده شد. [۶]
ابن‌قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۱، ص۶۹۷ - ۶۹۸.
اما با توجه به اینکه وتری در کتاب «روضة الناظرین وخلاصة مناقب الصالحین» و بسیاری از دیگر کسانی که زندگی‌نامه سراج‌الدین رفاعی را نوشته‌اند، از جمله زبرجدی در کتاب «الدر الساقط فی ترجمة اعیان و سادات واسط»، عانی در «قاموس العاشقین»، عزت‌پاشا در کتاب «العقود الجوهریه» و ابوالهدی صیادی در کتاب «طبقات السادة الرفاعیة الاخیار»، مدفن وی را محله صدریه بغداد، ذکر کرده‌اند، سایر پژوهشگران عراقی، نظریه مصطفی جواد را رد کرده و انتساب این زیارتگاه را به سراج‌الدین قزوینی، نپذیرفته‌اند. [۷]
ر. ک: سامرائى، يونس ابراهيم، مراقد بغداد، ص۱۴.
[۸]
راوی، سیدمحمد سعید، خیر الزاد، ص۱۹۲.
۳ - توصیف بنامقبره شیخ سراج‌الدین، امروزه شامل اتاق مربع شکل وسیعی است که با آجر ساخته شده و دارای یک در کوچک و پنجره‌ای کنار آن است. در بخش فوقانی نمای آن، کتیبه‌ای کاشی‌کاری، حاوی اسماء حسنای خداوند، وجود دارد. روی قبر، گنبد بزرگی وجود دارد که با آجرهای آبی‌رنگ پوشیده شده است و در ساقه آن، کتیبه‌ای قرآنی، به چشم می‌خورد. ۴ - پانویس
۵ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «زیارتگاه سراج‌الدین رفاعی»، ج۱، ص۴۳۵. رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 885 (قمری) | طریقت رفاعیه | مدفونان در بغداد | مزار سادات رفاعی عراق | مشایخ صوفیه اهل‌سنت قرن 9 (قمری)
|