زیارتگاه احمد رفاعیشیخ احمد رفاعی از بزرگان تصوف سده ششم هجری و مؤسس طریقه رفاعیه است، زیارتگاهش در روستای ام‌عبیده، در منطقه رفاعی استان ذى‌قار در کشور عراق قرار دارد. ۱ - موقعیت جغرافیاییزیارتگاه احمد رفاعی، در روستای ام‌عبیده، در منطقه رفاعی استان ذى‌قار قرار دارد. ۲ - معرفی اجمالیشیخ احمد رفاعی، از بزرگان تصوف سده ششم هجری و مؤسس طریقه رفاعیه، از طرق مشهور تصوف اهل‌سنت است. نسب وی را چنین ذکر کرده‌اند: احمد بن ابوالحسن علی بن احمد بن یحیی بن حازم بن علی بن رفاعه مغربی، کنیه او، ابوالعباس و شهرتش، ابن‌رفاعی بوده است. [۳]
سبط بن جوزى، يوسف بن قزاوغلی، مرآة الزمان فی تواریخ الاعیان، ج۲۱، ص۲۸۷.
گفتنی است، پیروان و جانشینان رفاعی، بعدها او را از سادات علوی، از نسل امام هفتم (علیه‌السّلام) دانسته و نسب وی را بدین‌صورت، ذکر کرده‌اند: احمد بن علی بن یحیی ابن ثابت بن حازم بن احمد بن علی بن حسن (ملقب به رفاعه)، فرزند مهدی بن محمد بن حسن بن حسین بن موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم (علیه‌السّلام). [۴]
رفاعی، محمد بن حسن، قلادة الجواهر فی ذکر الغوث الرفاعی واتباعه الاکابر، ص۱۹.
۳ - تردید در نسبتعدادی از نویسندگان و پژوهشگران و حتی علمای انساب، در نسبت سیادت رفاعی، به دیده تردید نگریسته‌اند و برخی به صراحت، آن را ساختگی دانسته‌اند، از جمله دلایلی که بر این مسئله بیان شده، آن است که این نسب‌نامه، در هیچ‌یک از منابع تاریخی متقدم و معاصر وی، از جمله الکامل ابن‌اثیر و وفیات الاعیان ابن‌خلکان، دیده نمی‌شود. [۵]
صدر حاج سيدجوادی، احمد، دایرة المعارف تشیع، ج۸، ص۲۸۹.
ابن‌عنبه نیز در جایی که درباره «حسین بن احمد بن موسی ابی‌سُبحة بن ابراهیم بن امام موسی کاظم» (علیه‌السّلام) سخن می‌گوید، نوشته است: و بعضی، شیخ الشیوخ مشهورالآفاق، سیدی احمد بن الرفاعی را نسبت کردند به حسین بن احمد الاکبر و گفتند که او احمد بن علی بن یحیی بن ثابت بن حازم بن علی بن الحسین بن المهدی بن ابی‌القاسم محمد بن الحسین مذکور است و شیخ ما نقیب تاج‌الدین (رحمه الله) می‌فرمود که هیچ‌کدام از علمای نسب نگفت که این حسین، نسل دارد و سید احمد بن الرفاعی، این نسب را دعوی نفرمود و بنیاد این دعوی از بطن سیوم از دخترزادگان او شد. والله اعلم. [۶]
ابن‌عنبه، جمال‌الدين احمد، الفصول الفخریة فی اصول البریه، ص۱۳۷.
ابن‌عنبه، نزدیک به همین سخن را در جای دیگری نیز بیان کرده است، اما با اختلاف جزئی در نسب ادعا شده برای رفاعی، و با بیان اینکه هیچ‌یک از علمای نسب برای حسین بن احمد مزبور فرزندی به نام محمد، ذکر نکرده است و این ادعا را فرزندانِ فرزندان وی مطرح کرده‌اند. «وقد نسب بعضهم الشیخ الجلیل سیدی احمد بن الرفاعی الی حسین بن احمد الاکبر فقال، هو احمد بن علی بن یحیی بن ثابت بن حازم بن علی بن الحسین بن المهدی بن القاسم بن محمد بن الحسین المذکور، ولم یذکر احد من علماء النسب للحسین ولداً اسمه محمد. وحکی لی الشیخ النقیب تاج الدین ان سیدی احمد بن الرفاعی لم یدّع هذا النسب، وانما ادعاه اولاد اولاده، والله اعلم» همچنین ابن‌طولون صالحی، مورخ بزرگ نیز با صراحت گفته است: «سرور من، احمد بن رفاعی، نسلی نداشت و «شریف» (سیّد) نبود» ۴ - وفات و مدفنرفاعی سرانجام، در سال ۵۷۸ ه. ق، در زادگاه خود از دنیا رفت و در گنبد شیخ یحیی نجار، به خاک سپرده شد. شیخ یحیی نجار در منابع صوفیان طریقه رفاعیه، جد مادری شیخ احمد رفاعی، دانسته شده است. [۱۰]
رفاعی، محمد بن حسن، قلادة الجواهر فی ذکر الغوث الرفاعی واتباعه الاکابر، ص۱۵.
۵ - پانویس
۶ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «زیارتگاه شیخ احمد رفاعی»، ج۲، ص۲۸۹. رده‌های این صفحه : زیارتگاههای استان ذی‌قار | مزار مشایخ تصوف
|