روزه دهراز احکام روزه دهر در باب صوم سخن گفته‌اند. ۱ - معنی روزه دهرروزه دَهر روزه تمامی ايّام سال می باشد. دهر به زمان و گذشت روزگار (روز، ماه و سال) اطلاق شده است. [۱]
مجمع العرب ج۳، ص۳۰۵ واژه «دهر».
بنابر اين، مراد از روزه دهر، روزه گرفتن در همه ايام سال است.۲ - احکام روزه دهرصاحب عروه در بیان روزه‌های محظور نوشته است: «الثانی عشر: صوم الدهر حتّی العیدین، علی ما فی الخبر؛ و ان کان یمکن ان یکون من حیث اشتماله علیهما لا لکونه صوم الدهر من حیث هو.» صوم دهر، به معنای روزه گرفتن همه ايام سال، حتّی روزهايی که روزه گرفتن در آنها حرام می‌باشد، مانند عید قربان و عید فطر، حرام است؛ليکن بدون روزهای حرام، کراهت دارد. [۵]
غنائم الأيام ج۶، ص۱۱۷.
[۶]
مصباح الهدی ج۹، ص۱۱۰-۱۱۱.
برخی، حرمت صوم دهر را به عنوان روزه روزگار- قطع نظر از روزهای حرام- قريب دانسته‌اند.کسی که نذر کرده زمانی از دهر- بدون تعيين مدت- را روزه بگيرد، بنابر تصريح برخی قدما، بايد شش ماه روزه بگيرد،و اگر روزه دهر را نذر کرده، بايد همه ايام سال جز روزهای حرام را روزه بگيرد؛ ليکن اگر قصد وی روزه همه روزها، حتّی روزهای حرام باشد، برخی چنين نذری را باطل دانسته‌اند و برخی، نذر را در غير روزهای حرام، صحیح دانسته و در نتيجه روزه غير آن ايّام را واجب دانسته‌اند. کسی که روزه دهر را نذر کرده، چنانچه در نذر خود حال سفر را نيز لحاظ کرده، بايد در سفر هم روزه بگيرد؛ در غير اين صورت، نبايد در سفر روزه بگيرد و سفر کردن نيز برای وی جایز است؛ ليکن برخی، فدیه دادن (يک مُدّ طعام برای هر روز) را واجب دانسته‌اند. ۳ - روزه معادل صوم دهراستحباب روزه در سه روز از ماه، مورد تاکید قرار گرفته و معادل «صوم الدهر» معرفی شده است، و این غیر از آن «صوم الدهر» است که شامل روزه‌های حرام بوده از حرمت آن سخن می‌رود. در تحریرالوسیله درباره روزه سه روز در ماه و کیفیت آن آمده است: «فالمؤکّد منه (الصوم المندوب) افراد: منها: صوم ثلاثة ایّام من کلّ شهر. و افضل کیفیّتها: اوّل خمیس منه، و آخر خمیس منه، و اوّل اربعاء فی العشر الثانی.» پس روزه سه روز در هر ماه مورد تاکید است و افضل کیفیت آن، پنجشنبه اوّل و چهارشنبه اوّل دهه دوم و پنجشنبه آخر از دهه آخر است؛ صاحب عروه در خصوص روزه این سه روز می‌نویسد: «ومن ترکه یستحبّ له قضاؤه، ومع العجز عن صومه - لکبر ونحوه - یستحبّ ان یتصدّق عن کلّ یوم بمدّ من طعام او بدرهم.» پس استحباب قضاء آن و استحباب صدقه دادن یک مد طعام به‌ازای هر روز برای شخص عاجز، مؤید اهمیت آن است. امام خمینی در کتاب چهل حدیث از آن به سنت دوم رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، یاد نموده و در فضل آن می‌نویسد: «پس اخبار کثیره که بالغ بر چهل حدیث می‌شود در فضل آن وارد است. و در کیفیت آن بین علمای اعلام خلاف است. آنچه مشهور بین آنها و موافق با اخبار کثیره است و عمل رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در آخر عمر و ائمه هدی بر آن بوده آن است که آن سه روز پنجشنبه اوّل، که روز عرض اعمال است، و چهارشنبه اوّل دهه دوم، که روز نحس مستمر و روز نزول عذاب است، و پنجشنبه آخر از دهه آخر، که نیز روز عرض اعمال است، می‌باشد. و در روایتی وارد است که بر امم سابقه هروقت عذاب نازل می‌شد در یکی از این ایام نازل می‌شد، پس رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در این ایام مخوفه روزه گرفت. و در حدیث است که صوم این سه روز معادل با صوم دهر است. و تعلیل فرموده‌اند در بعضی روایات به آیه شریفه (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةٍ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها) . و اما آنچه در بعضی روایات وارد است که در ترتیب مخالف با این روایات است محمول است به مراتب فضل. و فرضا که معارض باشند، از جهات کثیره رجحان با این اخبار است. بلکه توان گفت که معارضه بین آنها معارضه نصّ و ظاهر، یا اظهر و ظاهر است. و اما مرسله صدوق که می‌فرماید: «در صورتی که در عشر آخر دو پنجشنبه باشد، اوّلی را روزه بگیر، زیرا که شاید دومی را ملاقات نکنی.» منافات با این اخبار ندارد، زیرا که ظاهر آن است که برای رسیدن به فضل عاجل است برای خوف عدم توفیق، به موت یا غیر آن، چنانچه در حکمت جعل «عتمه» نیز همین طور وارد است. پس، این روایت خود از روایات داله بر مقصود است، یعنی بر افضلیت پنجشنبه آخر، نه اخبار معارضه. و ظاهر این است که اگر پنجشنبه اوّل را روزه گرفت و به پنجشنبه آخر نیز رسید، افضل آن است که آن فضیلت را ادراک کند، و روزه اول مجزی از آن نباشد. و آنچه محقق جلیل فیض و محدّث عالی الشان، صاحب حدائق، علیهما‌الرّحمة، در مقام جمع فرمودند بعید است، خصوصا دومی.» ۴ - پانویس
۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۸۴-۱۸۵. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |