دلیل انسداد«از ادله حجیت مطلق ظن » است. ۱ - دلیل نامگذاریدلیل انسداد از ادله‌ای است که از سوی گروهی از اصولیون متاخر هم چون مرحوم « میرزای قمی » و اصحاب او که طرفدار انسداد باب علم و علمی بوده، برای حجیت مطلق ظن به آن استدلال شده است و چون یکی از مقدمات آن، انسداد باب علم و علمی به احکام شرعی نسبت به مکلفان است، به آن «دلیل انسداد» می‌گویند. ۲ - شروط تمام بودن دلیل انسدادتمام بودن دلیل انسداد، بر تحقق مقدماتی (مقدمات انسداد) مبتنی است که عبارتند از: ۱. علم اجمالی به وجود احکام واقعی بسیار در شرع مقدس و نیز مکلف بودن به آن‌ها؛ ۲. بسته بودن باب علم و علمی، نسبت به بسیاری از احکام و تکالیف شرعی؛ ۳. عدم جواز سهل انگاری نسبت به تکالیف واقعی و امتثال آن‌ها؛ ۴. این مقدمه در سه بخش بیان می‌شود: ا) عدم وجوب احتیاط تام؛ زیرا یا سبب هرج و مرج و اختلال نظام می‌شود یا باعث عسر و حرج گردد؛ ب) عدم جواز رجوع ابتدائی به اصول عملیه ؛ ج) عدم جواز عمل مجتهد به فتوای مجتهدی دیگر. ۵. اکنون که احتیاط واجب نشد، اگر به موهومات و مشکوکات عمل گردد و مظنونات کنار گذاشته شود ترجیح مرجوح بر راجح لازم می‌آید که قبیح است؛ بنابراین، عقل به طور مستقل حکم می‌کند که باید نسبت به تکالیف معلوم بالاجمال، اطاعت ظنی کرد؛ در نتیجه، مطلق ظن حجیت می‌یابد. [۴]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۱، ص۱۸۳.
ref>إیضاح الکفایة، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص۳۴۴. ref>کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۳۲۸. [۵]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۳۵۶.
[۷]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۲۴۸.
[۹]
درر الفوائد، حایری، عبد الکریم، ص۴۰۵-۳۹۹.
۳ - عناوین مرتبطمقدمات انسداد. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۶۷، برگرفته از مقاله «دلیل انسداد». |