دستگاه سمپاتیکدستگاه سمپاتیک، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی فیزیولوژیک بوده که قسمتی از دستگاه عصبی خود مختار است و شامل مراکز، عقده‌ها و الیافی می‌باشد که بین آن‌ها و اجزاء عمل کننده (عضلات صاف و...) ارتباط و عصب‌دهی برقرار می‌کند. [۱]
امامی میبدی، محمدعلی، آناتومی، ص۱۷۳، تهران، سماط، ۱۳۸۲، چاپ ششم.
اعصاب سیستم سمپاتیک، در اطراف ستون فقرات قرار داشته و به وسیله اعصاب نخاعی با هم ارتباط دارند. اعصاب سمپاتیک، از قطعات نخاعی T۱ تا L۲ منشا گرفته که ابتدا به زنجیره سمپاتیک و سپس به بافت‌ها و‌اندام‌هایی می‌روند که به وسیله دستگاه سمپاتیک تحریک می‌شوند. [۲]
گایتون، آرتور، فیزیولوژی پزشکی ۲۰۰۶، ص۷۵۱، سپهری و راستگار، تهران،اندیشه رفیع، ۱۳۸۶، چاپ دوم.
۱ - مراکزاین مراکز عبارتند از: مراکز مغزی و مراکز نخاعی. مراکز مغزی: این مراکز در هیپوتالاموس و اطراف بطن سوم قرار دارند. مراکز نخاعی: این مراکز در شاخ‌های کناری قطعات سینه‌ای و دو قطعه فوقانی کمری قرار دارند. [۳]
حائری روحانی، سیدعلی، فبزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز، ص۱۱۷، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۲ - عقدههاعقدهها یا گانگلیون‌ها (Ganglions) شامل توده‌هایی از جسم نورون‌ها هستند که در خارج از دستگاه عصبی مرکزی قرار داشته و دو دسته هستند. دسته اول: عقده‌هایی که در جلو و طرفین ستون مهره‌ها واقع شده و زنجیره سمپاتیک را به وجود می‌آورند. دسته دوم: عقده‌های جانبی (Collateral) که خارج از زنجیره سمپاتیک قرار داشته و مشهورترین آن‌ها عقده خورشیدی (Ganglia Celiaca) و عقده‌های مزانتریک یا هیپوگاستریک (Ganglia Mesentrica) می‌باشد. [۴]
امامی میبدی، محمدعلی، آناتومی، ص۱۷۴، تهران، سماط، ۱۳۸۲، چاپ ششم.
۳ - زنجیرهعقدهها یا گره‌های سمپاتیک که حدود ۲۲ جفت می‌باشند، به وسیله رشته‌های عصبی بین عقده‌ای (Interganglionic) به یکدیگر مربوط شده‌اند و در انتهای زنجیره راست و چپ، در جلوی استخوان دنبالچه به وسیله یک عقده فرد (Ganglia Impar) به یکدیگر اتصال دارند. ارتباط بین زنجیره سمپاتیک و اعصاب به وسیله دو دسته از تارهای عصبی میلین‌دار (غلاف دار) و بدون میلین به نام‌های "رابط سفید" و "رابط خاکستری" صورت می‌گیرد. [۵]
حائری روحانی، سیدعلی، فبزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز، ص۱۱۸، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۴ - نورون‌های پیش عقدهایبه نورون‌هایی که آکسون آن‌ها از نخاع به عقده‌های سمپاتیک می‌رود، نورون پیش عقده‌ای (Preganglionic Neuron) گفته می‌شود. ۵ - نورون‌های پس عقدهایبه نورون‌هایی که از گره‌های سمپاتیک به‌اندام‌ها منتهی می‌شوند، نورون پس عقده‌ای (Postganglionic Neuron) گفته می‌شود. ۶ - ارتباط نورونهابه نقطه ارتباطی بین این دو نورون که در عقده سمپاتیک ایجاد می‌شود، "سیناپس" می‌گویند. [۶]
حائری روحانی، سیدعلی، فبزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز، ص۱۱۸، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
نورون‌های پس عقده‌ای که با نورون‌های پیش عقده‌ای عصبی بخش سینه‌ای، در ساقه مغز یا نخاع شوکی مرتبط هستند، به‌اندام‌های سر، سینه، شکم و دست‌ها عصب‌دهی می‌کنند. آن دسته از نورون‌های پس عقده‌ای که با نورون‌های پیش عقده‌ای بخش کمری نخاع شوکی ارتباط دارند به اندام‌های لگن خاصره و پاها عصب‌دهی می‌کنند. از آن جا که گره‌های سمپاتیک، دور از‌اندام‌های مرتبط قرار دارند، آکسون نورون‌های پس عقده‌ای خیلی طبیعی هستند. از انتهای نورون‌های پیش عقده‌ای سمپاتیک، استیل کولین و از پایانه نورون‌های پس عقده‌ای سمپاتیک همه‌اندام‌ها به استثنای غدد عرق، نورآدرنالین آزاد می‌شوند. نورون‌های پس عقده‌ای غدد عرق، استیل کولین آزاد می‌کنند. ۷ - غدد فوق کلیهبخش مرکزی غدد فوق کلیه که منشا عصبی دارد، بخشی از دستگاه عصبی سمپاتیک محسوب می‌شود و هورمون‌های اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین از سلول‌هایی ترشح می‌شوند که می‌توان آن را تغییر شکل یافته نورون‌های پس عقده‌ای سمپاتیک دانست. نور آدرنالین و آدرنالین ترشح و به خون ریخته شده و به‌اندام‌ها می‌رسد که سبب تقویت عمل اعصاب سمپاتیک می‌شود. [۷]
حائری روحانی، سیدعلی، فبزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز، ص۱۱۹، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۸ - اندام‌های دریافت کنندهمهمتریناندامهایی که از دستگاه سمپاتیک عصب دریافت می‌کنند عبارتند از:
۹ - آثار تحریکمتعاقب تحریک سیستم سمپاتیک، افزایش ضربان قلب یا افزایش Hart Rate، کم شدن قطر رگ‌ها، افزایش قطر مردمک‌ها یا میدریاز، افزایش تنوس یا قدرت عضلات، افزایش قند خون یا‌هایپرگلایسمی، افزایش فعالیت ذهنی، تعریق شدید، اتساع و گشاد شدن ریه‌ها، آب‌ریزش بینی، کاهش حرکات دودی روده، کاهش تشکیل ادرار، انزال در آلت تناسلی، افزایش چربی و متابولیسم پایه رخ می‌دهد. [۹]
گایتون، آرتور، فیزیولوژی پزشکی ۲۰۰۶، ص۷۵۷، سپهری و راستگار، تهران،اندیشه رفیع، ۱۳۸۶، چاپ دوم.
۱۰ - پانویس
۱۱ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دستگاه سمپاتیک»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۱۲. رده‌های این صفحه : روان پزشکی | روان‌شناسی بالینی | روان‌شناسی فیزیولوژیک | سیستم عصبی | مباحث روان‌شناسی
|