حکمت اسحاق (قرآن)اِسْحاق (ع)، پیامبر و نیای قوم بنی اسرائیل که در قرآن کریم بارها از او یاد شده است. ۱ - برخورداری از حکمت الهیهمانطور که در قرآن‌کریم آمده است، اسحاق علیهالسلام، برخوردار از حکمت الهی می‌باشد، آنجاکه می‌فرماید: «وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ؛ و به او اسحاق و یعقوب را بخشيديم و همه را به راه راست درآورديم و نوح را از پيش راه نموديم و از نسل او داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را (هدايت كرديم) و اين گونه نيكوكاران را پاداش مى‌دهيم.»• «أُوْلَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ؛ آنان كسانى بودند كه كتاب و داورى و نبوت بديشان داديم و اگر اينان (مشركان) بدان کفر ورزند بى‌گمان گروهى (ديگر) را بر آن گماريم كه بدان كافر نباشند.» ۱.۱ - تفسیر آیات مذکوراین آیات در عین اینکه سیاقش سیاق بیان توحید فطری است، این معنا را نیز مى‌رساند که عقیده به توحید در قرون گذشته در میان مردم محفوظ بوده، و عنایت خاص الهى و هدایتش نگذاشته که این مطلب، در یک جاى از سلسله متصل بشریت بطور کلى از بین برود به قول عوام حق و حقیقت باریک شدنى هست و لیکن قطع شدنى نیست آرى، عنایتى که پروردگار متعال به دین خود دارد این دین را از اینکه یکباره دستخوش هواهاى شیطانى شیطان صفتان گردد و بکلى از بین رفته و در نتیجه غرض از خلقت عالم باطل شود حفظ فرموده است. این معنا از ظاهر جمله (و وهبنا له) و جمله (و نوحا هدینا من قبل و من ذریته ...) و جمله (و من آبائهم و ذریاتهم و اخوانهم) و همچنین جمله (فان یکفر بها هؤ لاء...) استفاده مى‌شود. البته در طى آیات فرق بین هدایت الهى با هدایت غیر الهى و خصائصى از قبیل اجتباء، استقامت راه، ایتاى کتاب و حکم و نبوت که بدان وسیله هدایت الهى از غیر الهى ممتاز مى‌شود، نیز ذکر شده و به زودى بیان آن خواهد آمد ان‌شاءاللّه. وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسحَقَ وَ یَعْقُوب کلاًّ هَدَیْنَا اسحاق فرزند ابراهیم(علیهالسلام) و یعقوب فرزند اسحاق است، و اینکه فرمود: (کلا هدینا) و لفظ (کلا) را مقدم بر (هدینا) ذکر کرد براى این است که دلالت کند بر اینکه هدایت الهى، هر یک از نامبردگان را مستقلا شامل شده، نه این که هدایت خدا به طور استقلال ابراهیم را شامل شده و آن دیگرى را به طور تبعى و طفیلى. و در حقیقت این تعبیر به منزله این است که گفته باشد: ما ابراهیم(علیهالسلام) را هدایت کردیم، اسحاق را هم هدایت کردیم، یعقوب را هم هدایت کردیم. ۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکمت اسحاق». |