حسین باوردیحسین باوَرْدی، متخلص به فیضی، شاعر و ادیب سده ۹ق/۱۵م می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیدر برخی مآخذ و همچنین آثار وی، نام او امیر سید حسین ابیوردی، حسین ابیوردی، و میرحسین باوردی آمده است. [۱]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۵، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
[۲]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
[۳]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۸۷، فرهنگ ایران زمین.
[۴]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۱۱۱، فرهنگ ایران زمین.
از تاریخ تولد و مرگ، زادگاه و محل درگذشت او اطلاعی در دست نیست؛ فقط می‌دانیم که در جوانی برای تحصیل علم به هرات رفته، و پس از خاتمه آن به همراه میرزا کیجیک خان راهی سفر مکه شده، و عراق، فارس و روم را نیز سیاحت کرده، و به صحبت علما و حکما و اولیای آن دیار رسیده است [۵]
علیشیر نوایی، مجالس النفائس، ج۱، ص۲۷۳، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۳ش، جلال خسروشاهی.
از بررسی آثارش می‌توان دریافت که اغلب‌اوقاتش در سفر می‌گذشته، و با سلاطین و شاهزادگان و امرای دوران خود همنشین بوده، و با عبدالرحمان جامی (۸۱۷ - ۸۹۸ق) مراوده و مکاتبه داشته است. [۶]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۶ -۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
[۷]
حسین باوردی، «چارتخت»، ج۱، ص۱۰.
[۸]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۸۵ -۸۷، فرهنگ ایران زمین.
همچنین به نظر می‌رسد که باوردی پیوسته در معرض تهمت و غرض‌ورزی حسودان قرار داشته است، چنانکه برخی از ابیات وی را بی‌معنی و ناموزون دانسته، و به همین سبب، او را به جنون متهم ساخته بودند. [۹]
علیشیر نوایی، مجالس النفائس، ج۱، ص۲۷۳، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۳ش، جلال خسروشاهی.
[۱۰]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۱۶۰، فرهنگ ایران زمین.
جامی در قطعه‌ای که برای کتاب انیس العاشقین او نوشته است، آرزو می‌کند که وی «از سر انگشت عیب جویان دور» باشد. [۱۱]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
[۱۲]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۸۵، فرهنگ ایران زمین.
۲ - آثاربررسی آثار باوردی نشان می‌دهد که وی نه در سرودن شعر چندان توانا بوده، و نه در نوشتن نثر؛ هر چند که در قصیده و مثنوی دستی داشته است. ۲.۱ - منظومه چارتختسفرنامه مانندی که در قالب مثنوی سروده شده است. از این اثر چنین برمی‌آید که باوردی پس از زیارت مکه به ۴ منطقه بزرگ آن زمان یعنی مصر و شام، آسیای صغیر، هند و نیز خراسان ذکه در آن روزگار تختگاه بوده، سفر کرده است. وی در منظومه خود اطلاعاتی درباره این مناطق و حکام و امرای آنجاها به دست می‌دهد و در این میان بعضی از ایشان از جمله: امیر علیشیر نوایی، سلطان حسین بهادر خان و بدیع‌الزمان میرزا را مدح می کند. او همچنین ابیاتی چند در ستایش جامی دارد. [۱۳]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۶ -۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
جامی نیز در قطعه‌ای به ستایش انیس العاشقین پرداخته که باوردی آن را در آغاز اثر خود نقل کرده است. [۱۴]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۶ -۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
همچنین مصراع اول منظومه چارتخت، به نوشته خود باوردی، از جامی است. [۱۵]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۶، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
۲.۲ - انیس العاشقینبه نثر و نظم در بیان عشق و حالات آن تألیف شده است و گویا باوردی می‌خواسته اثری مانند گلستان بیافریند، ولی خود در مقدمه آن می‌نویسد که اثر من در مقام مقایسه با گلستان سعدی به «هیچ ننماید». [۱۶]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
[۱۷]
حسین باوردی، «انیس العاشقین»، ج۱، ص۸۷، فرهنگ ایران زمین.
نسخه‌های هر دو اثر به تاریخ ۸۹۸ق است و گمان می‌رود به خط مؤلف باشد. [۱۸]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
این نسخه‌ها در مجموعه‌ای (شم در «فهرست نسخ خطی عربی...» تألیف تورنبرگ) به طور مختصر وصف شده است. مجموعه حاوی این دو نسخه خطی در کتابخانه دانشگاه اوپسالای سوئد موجود است که در ۱۳۴۶ش به چاپ رسیده است. [۱۹]
ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، ج۱، ص۷، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
۳ - فهرست منابع(۱) ایرج افشار، «دو اثر از حسین ابیوردی»، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵. (۲) حسین باوردی، «چارتخت». (۳) حسین باوردی، «انیس العاشقین»، فرهنگ ایران زمین. (۴) علیشیر نوایی، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۳ش، جلال خسروشاهی. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین باوردی»، شماره۴۴۳۳. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|