حجیت مصالح مرسلهحجیت مصالح مرسله به صحّت استناد به مصالح مرسله در کشف احکام شرعی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفحجیت مصالح مرسله، به معنای صحت تمسک به مصالح مرسله و اعتبار آن به عنوان منبع شناخت احکام الهی است. ۲ - نظر فقهانظر فقها و خبرگان مذاهب اسلامی درباره اعتبار مصالح مرسله به شرح زیر است: ۲.۱ - نظر فقیهان شیعهفقیهان شیعه ، مصالح مرسله را به عنوان منبع و پایه شناخت احکام الهی، چه در مسائل عبادی و چه در مسائل معاملاتی ، نپذیرفته‌اند، زیرا پذیرفتن آن به این عنوان، مفاسد زیادی را به دنبال خواهد داشت، از جمله: ۱. اعتراف به نقص در تشریع ؛ ۲. راه یافتن تضاد در فقه اسلام ، زیرا مصالحی را که هر مجتهد از راه مصلحت اندیشی تشخیص می‌دهد، با مجتهد دیگر متفاوت است. ۲.۲ - نظر فقیهان شافعیفقیهان شافعی نیز مصالح مرسله را به عنوان پایه شناخت احکام به طور مطلق نپذیرفته‌اند. « محمد بن ادریس شافعی » پیشوای مذهب شافعی می‌گوید: با مصالح مرسله نمی‌توان برای حوادث مستحدث حکم شرعی استنباط نمود و هر کس از این راه برای حوادث پیش آمده حکمی بدهد باید بداند که مرتکب تشریع شده و همانند کسی است که از راه استحسان مرتکب تشریع گردیده است. « ابو محمد غزالی » از عالمان شافعی نیز، مصالح مرسله را در قسمت مصالح ضروری با سه شرط ضروری، قطعی و کلی بودن حجت دانسته است. ۲.۳ - نظر دانشمندان ظاهریدانشمندان ظاهری، حنفی بنا به نقلی و حنبلی نیز مصالح مرسله را حجت ندانسته‌اند. ۲.۴ - نظر فقیهان مالکیفقیهان مالکی در مواردی که نص خاص و یا اجماع وجود نداشته باشد، با شرایطی، مصالح مرسله را به عنوان منبع شناخت احکام الهی پذیرفته‌اند. [۲]
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، ص ۳۳۹-۳۳۵.
[۳]
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۲۳۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۱۰، برگرفته از مقاله «حجیت مصالح مرسله». |