جمال‌الدین تجلی لاهیجیجمالالدین تجلی لاهیجی، شاعر پارسی‌سرا، که در سده ۱۱ق/۱۷م، در ایران و هند زندگی می‌کرد. ۱ - بیوگرافیتجلی لاهیجی، جمال‌الدین، فرزند سلیمان، شاعر و خوشنویسِ خطِ شکسته. اصل وی از رودسر است. او از جوانی به سرودن شعر روی آورد. ۱.۱ - سفر به مشهد و هندنخست، جمالی را به عنوان تخلص خود برگزید. در ابتدا به نساء و ابیورد رفت و در خدمت سلطان حسن استاجلو قرار گرفت؛ سپس مشهد را برای اقامت برگزید، ولی در ۱۰۱۵ق/۱۶۰۶م، و با کسانی مانندِ صاحب عرفات العاشقین، راهی هند شد. او در این زمان تخلص خود را به خاوری تغییر داده بود. [۱]
نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۲، ص۱۰۲۷- ۱۰۲۸، به کوشش محمدهدایت حسینی، کلکته، ۱۹۳۱م.
[۲]
اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۳۶۱، نسخه خطی کتابخانه ملک، شم ۵۳۲۴.
[۳]
گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۰۶- ۲۰۷، مشهد، ۱۳۶۹ش.
اوحدی از وی با عنوان خاوری سمنانی یاد کرده است. [۴]
اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۳۶۱، نسخه خطی کتابخانه ملک، شم ۵۳۲۴.
تجلی در شهرهای گلکنده، حیدرآباد دکن، برهانپور و قُنوج مقیم شد و در خدمت خان‌خانان، از امیران دربار جهانگیر قرار گرفت و به ستایش او پرداخت. او سرانجام در این زمان تجلی را به عنوان تخلص برگزید. اوحدی اعتقاد دارد که او تخلصِ تجلی کاشی را تصرف کرده است. [۵]
اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۲، نسخه خطی کتابخانه ملک، شم ۵۳۲۴.
۱.۲ - سفر حج و عتباتوی در ۱۰۲۲ق، سفری نیز به حج و عتبات عالیات داشت. [۶]
نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۲، ص۱۰۲۸، به کوشش محمدهدایت حسینی، کلکته، ۱۹۳۱م.
از گفته شفیق [۷]
شفیق لچهمی، نراین، شام غریبان، ج۱، ص۵۹، به کوشش محمداکبر‌الدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
بر می‌آید که وی بار دیگر به ایران بازگشته است، ولی اوحدی می‌گوید که وی تا غایت در هند به سر برد. [۸]
اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۳۶۱، نسخه خطی کتابخانه ملک، شم ۵۳۲۴.
آقابزرگ، دیوان شعری را بدو منسوب می‌دارد. ۲ - فهرست منابع(۱) آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش. (۲) آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م. (۳) آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکلام، به کوشش عبدالله خان، لاهور، ۱۹۱۳م. (۴) آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة. (۵) هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م. (۶) اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، نسخه خطی کتابخانه ملک، شم ۵۳۲۴. (۷) شفیق لچهمی، نراین، شام غریبان، به کوشش محمداکبر‌الدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م. (۸) شورا، خطی. (۹) عابدی، امیرحسین، تجلی. (۱۰) گلچین معانی، احمد، فهرست قسمتی از کتب خطی کتابخانه مرحوم عبدالحسین بیات، نسخه‌های خطی، دانشگاه تهران، ۱۳۴۸ش، شم۶. (۱۱) گلچین معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش. (۱۲) مرکزی، خطی. (۱۳) منزوی، احمد، خطی. (۱۴) نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش. (۱۵) نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، به کوشش محمدهدایت حسینی، کلکته، ۱۹۳۱م. (۱۶) Indo-Iranica, Calcutta, ۱۹۶۰, vol XIII (۴). ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تجلی»، شماره۵۷۹۱. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|