جعفر حذاءجعفر حَذّاء، از مشایخ صوفیه شیراز در قرن سوم و چهارم می‌باشد. ۱ - نام و کنیه و لقبنامش جعفربن عبداللّه بوده و با کنیه ابومحمد از او یاد کرده‌اند [۱]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۲۵، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۲]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۴۳، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۳]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۹، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
و او را استاد اولیا و شیخ‌المشایخ خوانده‌اند. [۴]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۲۸، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
[۵]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۱۷، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
۲ - حیاتتاریخ ولادت او معلوم نیست و از زندگی‌اش اطلاعات کمی در دست است، حذّاء در دوره عمادالدوله دیلمی (متوفی ۳۳۸)، از حاکمان فارس، می‌زیسته و عمادالدوله به او ارادت بسیار داشته است [۶]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۹۶، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
[۷]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۲۸، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
، حذّاء مصاحب جنیدِ بغدادی و صوفیانی چون ابوبکر شبلی و بُنداربن حسین شیرازی بوده است [۸]
روزبهان‌بن ابی‌نصر روزبهان بقلی، شرح شطحیات، ج۱، ص۴۱ـ۴۲، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۹]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۳۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۱۰]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۴۳، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۳ - وجه تسمیه جذاءچون جعفر به نعلین‌دوزی اشتغال داشته، او را حذّاء نامیده‌اند. [۱۱]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۲۵ و پانویس ۲، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۱۲]
روزبهان‌بن ابی‌نصر روزبهان بقلی، شرح شطحیات، ج۱، ص۴۱ـ۴۲، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴ - اساتیدجعفرحذّاء در طریقت از شاگردان محمدبن خلیل شیرازی و ابوعمرو اصطخری بوده [۱۳]
عبدالکریم‌بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۵۰۴، چاپ عبدالحلیم محمود و محمودبن شریف، قاهره (، چاپ افست قم ۱۳۷۴ ش.
[۱۴]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۳۹، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
و از ابوعمرو اصطخری خرقه گرفته است. [۱۵]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۲۸، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
[۱۶]
محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۳۰۹، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۱۸.
۵ - سلسله طریقتیسلسله طریقتی وی، با چند واسطه از طریق اُوَیسِ قَرَنی، به علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام و پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله متصل می‌شود [۱۷]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۳۰، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
[۱۸]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۱۷، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
[۱۹]
عبدالعزیزبن شیرملک واعظی، رساله در سیر حضرت شاه نعمة اللّه ولی، ج۱، ص۲۹۷ـ ۲۹۸، در مجموعه در ترجمه احوال شاه نعمت‌اللّه ولی کرمانی، چاپ ژان اوبن، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران، ۱۳۶۱ ش.
و در یکی از کرسی‌نامه‌ها نیز نسب خرقه روزبهان بقلی با چند واسطه به وی می‌رسد. [۲۰]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، در روزبهان نامه، ج۱، ص۱۶ـ۱۷، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
[۲۱]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، در روزبهان نامه، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
، همچنین معصوم علیشاه [۲۲]
محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۳۰۸ـ۳۰۹، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۱۸.
در سلسله خرقه شهاب‌الدین ابوحفص عمر سهروردی از جعفرحذّاء نام برده است.۶ - شاگردانجعفرحذّاء استاد طریقتی ابن‌خفیف شیرازی بوده [۲۳]
روزبهان‌بن ابی‌نصر روزبهان بقلی، شرح شطحیات، ج۱، ص۴۱، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۲۴]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۳۰، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
و به وی خرقه پوشانیده است. [۲۵]
محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۳۰۹، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۱۸.
۷ - اوصافمشایخ صوفیه در باره فضل و مناقب جعفرحذّاء سخنان درخور توجهی گفته‌اند [۲۶]
علی‌بن محمد دیلمی، سیرت‌الشیخ الکبیر ابوعبداللّه ابن‌الخفیف الشیرازی، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۳، ترجمه رکن الدین یحیی‌بن جنید شیرازی، تصحیح آنه ماری شیمل، به کوشش توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۲۷]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، در روزبهان نامه، ص۱۰۱، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
،آنگونه که از سخنان شبلی بر می‌آید، سبب اصلی آمدن وی به شیراز، وجود جعفرحذّاء بوده است [۲۸]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۲۸، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
، بندار شیرازی در باره وی گفته که مردی تمامْ حال‌تر از جعفر حذّاء ندیده است؛ نیز همو جعفرحذّاء را برتر از شبلی دانسته است [۲۹]
احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، ج۱، ص۱۲۸، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،.
[۳۰]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ص۲۲۵ـ۲۲۶، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۳۱]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۴۳، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
، ابن‌خفیف شیرازی [۳۲]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۹، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
[۳۳]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۱، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
[۳۴]
شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
شطحیاتی از جعفر حذّاء نقل کرده است، روزبهان بقلی شیرازی [۳۵]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۱، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
به صاحب کرامت بودن جعفرحذّاء اذعان کرده و او را در معرفت و بیان رمزگونه معارف عرفانی و انواع کشف، ستوده است.۸ - وفاتجعفرحذّاء در سال ۳۴۱ [۳۶]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۲۶، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۳۷]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۴۳، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۳۸]
محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۴۲۲، چاپ محمدجعفر محجوب، (تهران) ۱۳۱۸.
و به قولی در سال ۳۶۰ [۳۹]
ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، ج۱، ص۹، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش.
وفات کرد و مقبره منسوب به وی در شیراز است. [۴۰]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۲۶، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
۹ - کلام هنگام وفاتهنگامی که جعفرحذّاء در احتضار بود شخصی که لباس صوفیان بر تن داشت به بالین وی آمد و اظهار زهد کرد، در این هنگام جعفرحذّاء به وی نظر کرد و گفت: «باطن این طایفه خراب شد و ایشان ظاهر خود را آراستند». [۴۱]
جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، ج۱، ص۲۲۶، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۴۲]
عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، ج۱، ص۲۴۳، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۱۰ - فهرست منابع(۱) ابراهیم‌بن روزبهان ثانی، تحفة العرفان فی ذکر سید الاقطاب روزبهان، در روزبهان نامه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۷ ش. (۲) عبدالرحمان‌بن احمد جامی، نفحات‌الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش. (۳) جنیدبن محمود جنید شیرازی، شدّ الازار فی حطّ الاوزارعن زوّار المزار، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران ۱۳۶۶ ش. (۴) علی‌بن محمد دیلمی، سیرت‌الشیخ الکبیر ابوعبداللّه ابن‌الخفیف الشیرازی، ترجمه رکن الدین یحیی‌بن جنید شیرازی، تصحیح آنه ماری شیمل، به کوشش توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۶۳ ش. (۵) روزبهان‌بن ابی‌نصر روزبهان بقلی، شرح شطحیات، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ ش. (۶) احمدبن ابی‌الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، اسماعیل واعظ جوادی، تهران ۱۳۵۰ ش،. (۷) عبدالکریم‌بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، چاپ عبدالحلیم محمود و محمودبن شریف، قاهره ، چاپ افست قم ۱۳۷۴ ش. (۸) محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۱۸. (۹) عبدالعزیزبن شیرملک واعظی، رساله در سیر حضرت شاه نعمة اللّه ولی، در مجموعه در ترجمه احوال شاه نعمت‌اللّه ولی کرمانی، چاپ ژان اوبن، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران، ۱۳۶۱ ش. (۱۰) عبداللطیف بن روزبهان ثانی، روح‌الجنان فی سیرة الشیخ روزبهان، در روزبهان نامه، تهران ۱۳۶۰ ش. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جعفرحذاء »، شماره۴۷۱۱. |