تمکین (علوم قرآنی)تمکین، زمینه سازی برای قرار گرفتن «فاصله» در موضع شایسته خود؛ از فنون بلاغی است. ۱ - معنای لغوی و اصطلاحی"تمکین" در لغت به معنای پا برجا کردن و پذیرفتن است، و در اصطلاح بدیعی و بلاغی به جمله‌ای می‌گویند که هر کلمه‌اش در جای خود قرار گرفته باشد؛ به عبارت دیگر، پیش از "فاصله" (کلمه یا کلمات پایانی آیه) چنان زمینه سازی شود که فاصله در موضع شایسته خود - بدون هیچ ناسازگاری و پیچیدگی - قرار بگیرد و ارتباط و تناسب تام با معنای کلی کلام پیدا کند؛ به طوری که عدم ذکر فاصله سبب اختلاف در معنا و تشویش فهم شود، و اگر گوینده، فاصله را بر زبان نیاورد، شنونده به طبع سلیم خود، کلام را کامل کند؛ ۱.۱ - مثال(لا تدرکه الابصار وهو یدرک الابصار وهو اللطیف الخبیر). در این آیه، "لطیف" با چیزی که با چشم دیده نمی‌شود سازگار است و "خبیر" با چیزی که درک می‌شود. ۲ - یکی از اقسام فواصل قرآنابن ابی الاصبع فواصل قرآن را چهار قسم می‌داند که یکی از آن‌ها تمکین است. [۴]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۱۹۸.
[۵]
علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۷۲۵.
[۶]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۸۶۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تمکین». |