تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - القصاص (لنکرانی)

---

کتاب « تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيله: القصاص» تأليف آیت الله محمد فاضل لنکرانی ، به شرح مباحث مربوط به قصاص و احکام و فروع فقهى آن با توجه به مندرجات كتاب تحریر الوسیله نوشته امام خمینی پرداخته است.

۱ - درباره مؤلف

---

مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمى حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ ديده به جهان گشود. از آنجا كه عشق، راهنماى استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصيلات دينى او با سرعتى بسيار پيش مى‌رفت، به طورى كه دوره‌هاى ادبيات و سطوح را كه معمولا طلّاب ديگر در مدت ۸ يا ۹ سال به پايان مى‌بردند، وى تنها در مدت ۶ سال سپرى كرد، از اين رو هنگامى كه درست ۱۹ سال از سنين عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعنى درس خارج گرديد.
در سال‌هاى جوانى حدود ۱۱ سال در درس مرحوم آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نيز مجموعاً در درس‌هاى فقه و اصول امام خمینی ( قدس سره) شركت داشت . ایشان در كنار درس‌هاى فقه و اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نيز در درس‌هاى فلسفه و حکمت گذرانيد. در اين رشته استاد او، بزرگ مرد تفسير، استاد كم نظير، مرحوم علامه طباطبایی بود كه وى در محضر پربارش طىّ سال ها، قسمتى از مباحث منظومه سبزواری و سپس كتاب اسفار ملا صدرای شیرازی را تعليم گرفت. البته در كنار همه اينها در مباحث ديگرى چون بحث‌هاى مسائل عقيدتى و نيز مباحثى در درس اخلاق شركت مى‌كرد و از استادان ديگرى هم به طور پراكنده بهره گيرى و كسب فيض مى‌نمود. ایشان در سن سی سالگی به درجه اجتهاد رسیدند . نکته‌ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می‌کند، این است که از نخستین سال‌های جوانی، همواره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال‌های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می‌رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می‌شدند، تا جایی که وقتی به تدریس کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می‌پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می‌نشستند . حضرت آيةالله العظمي فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگي دعوت حق را لبيك گفت. خداوند او را با اولياء الله محشور كند انشاء الله‌ .

۲ - ساختار

---

‌
از دو بخش كلى تشكيل شده است: در قسمت اول احكام قصاص نفس و درقسمت دوم احكام قصاص اعضا و جوارح و شرايط تعلق قصاص و كيفيت اجراى آن مورد شرح و بررسى قرار ميگيرد. در بالاى صفحات كتاب متن كتاب تحریرالوسیله و در پائين شرح و توضيح آن آمده است. مؤلف از دلايل قرآنى، روايى، عقلى و اقوال فقهاى شیعه استفاده كرده است.

۳ - گزارش محتوا

---

‌
در بخش اول كه مربوط به قصاص نفس و موجبات آن است، نگارنده به موارد متعددى از قتل نفس و كيفيت آن و نحوه اجراى قصاص در مورد هريك از انواع قتل اشاره كرده; سپس شروط فقهى اجراى قصاص را بررسى ميكند. در همين راستا او به نحوه قتل عمد بوسيله تيراندازى، مسموم كردن، غرق كردن، سوزاندن، پرتاب كردن از بلندى، سربريدن و انواع ديگر قتل عمد پرداخته و معتقداست به هر شكلى جنايت صورت گرفته قصاص هم بايد به همان شكل اجرا شود. وى همچنين به قتل عمدى كه چند نفر در آن شريك باشند، اشاره نموده و كيفيت اجراى قصاص در اين حالت را نيز بيان مينمايد.
در قسمت بعدى نگارنده به شرايط اجراى قصاص اشاره كرده و امورى مانند: تساوى قاتل و مقتول در حريّت و رقيّت و دين، عدم اجراى قصاص در صورتى كه قاتل پدر باشد، شرط بلوغ و عقل قاتل، احكام حالتى كه مقتول محقون الدم باشد را بررسى نموده و استثنائات اجراى آن را نيز بيان كرده است. در مبحث بعدى كتاب راههاى اثبات قتل عمد اعم از: اقرار قاتل، اقامه بیِّنه و شهادت عليه قاتل و قسم خوردن مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و به بحث در باره شرايط اقرار و بينه و كيفيت قسم خوردن و احكام آن پرداخته است.
در ادامه، كيفيت استيفاى قصاص و شرايط آن بيان گرديده و استيفاى قصاص زن نسبت به شوهر خويش، محجور، اولياى دم، کافر نسبت به مسلمان و اجازه حاكم شرع در اجراى قصاص به تفكيك بررسى شده است.
قسمت دوم مربوط به قصاص اعضا و جوارح بدن انسان است كه در آن به صورت مبسوط درباره قصاص ايجاد جراحت و قطع عضو در اعضايى مانند چشم، گوش، دستها، پاها، صورت، دندانها، لبها، آلت تناسلى، زبان، كندن موها و چگونگى وارد كردن نقص عضو بحث شده و ادله اجراى قصاص در فروض مذكور را بررسى مى‌شود. فهرست تفصيلى مندرجات كتاب و آدرس منابع و مصادر فقهى و روايى مورد استفاده مؤلف در پايان كتاب و همچنين در پاورقى آمده است.

۴ - پانویس

---